(مسئله 2698 ) اگر كسى قسم بخورد كه كارى را انجام دهد يا ترك كند و مثلا قسم بخورد كه روزه بگيرد يا دخانيات استعمال نكند، چنانچه عمداً مخالفت كند، بايد كفّاره بدهد، يعنى يك بنده آزاد كند يا ده فقير را سير كند يا آنان را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند انجام دهد، بايد سه روز، روزه بگيرد و بنا بر احتياط واجب پى در پى باشد.

(مسئله 2699 ) قسم چند شرط دارد:

1. كسى كه قسم مى خورد، بايد بالغ و عاقل باشد و اگر مى خواهد نسبت به مال خودش قسم بخورد، بايد در حال بالغ شدن، سفيه نباشد و از روى قصد و اختيار قسم بخورد. پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و كسى كه مجبورش كرده اند، درست نيست؛ همچنين است اگر در حال عصبانى بودن، بدون قصد، قسم بخورد؛

2. كارى را كه قسم مى خورد انجام دهد، بايد حرام و مكروه نباشد، و كارى را كه قسم مى خورد ترك كند، بايد واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد كه كار مباحى را به جا آورد، بايد ترك آن در نظر مردم، بهتر از انجام دادنش نباشد، و نيز اگر قسم بخورد كار مباحى را ترك كند، بايد انجام دادن آن در نظر مردم بهتر از تركش نباشد؛

3. به يكى از اسامى خداوند عالم قسم بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمى شود؛ مانند «خدا» و «اللّه». همچنين اگر به اسمى قسم بخورد كه به غير خدا هم مى گويند، ولى به قدرى به خدا گفته مى شود كه هر وقت كسى آن اسم را بگويد، ذات مقدس حق در نظر مى آيد، مثل آنكه به خالق و رازق قسم بخورد، صحيح است؛ بلكه اگر به لفظى قسم بخورد كه بدون قرينه، خدا به نظر نمى آيد، ولى او قصدِ خدا را كند، مقتضاى احتياط عمل به آن قسم است؛

4. قسم را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا در قلبش آن را قصد كند، صحيح نيست؛ ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد، صحيح است؛

5. عمل كردن به قسم براى او ممكن باشد و اگر موقعى كه قسم مى خورد، ممكن باشد و بعد تا آخرِ وقتى كه براى قسم معيّن كرده، ناتوان شود يا برايش مشقّت داشته باشد، قسم او از وقتى كه ناتوان شده به هم مى خورد.

(مسئله 2700 ) اگر قسم فرزند به قصد اذيت كردن پدر و يا مادر باشد، يا شوهر از قسم خوردن زن در امورى كه مانع از حقّ استمتاع شوهر باشد جلوگيرى نمايد، قسم آنان صحيح نيست، مگر در فعل واجب و ترك حرام كه عمل به آن مثل بقيّه قسمها واجب است.

(مسئله 2701 ) اگر انسان از روى فراموشى يا ناچارى به قَسم عمل نكند، كفّاره بر او واجب نيست؛ همچنين است اگر مجبورش كنند كه به قسم عمل ننمايد، و قسمى كه آدم وسواسى مى خورد، مثل اينكه مى گويد: «واللّه الآن مشغول نماز مى شوم»، و به واسطه وسواس مشغول نمى شود، اگر وسواس او به گونه اى باشد كه بى اختيار به قسم عمل نكند، كفّاره ندارد.

(مسئله 2702 ) كسى كه قسم مى خورد، اگر حرف او راست باشد، قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد، حرام و از گناهان بزرگ است؛ ولى اگر براى اينكه خود يا مسلمان ديگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد، قسم دروغ بخورد، اشكال ندارد؛ بلكه گاهى واجب مى شود و اين نوع قسم خوردن غير از قسمى است كه در مسائل قبل بيان شد.