(س 293) بنده با شركاى خود قرارداد كرده ايم كه مقدار يك درصد از درآمد خود را به حضرت ولى عصر(عليه السلام) اختصاص دهيم. آيا اين عمل فى نفسه درست است؟ لطفاً نحوه مصرف آن را بيان فرماييد.

ج ـ نذر به كيفيت مذكور در سؤال صحيح است؛ و مصرف در هر كار خيرى براى آن حضرت، خصوصاً عزادارى اهل بيت(عليهم السلام) مطلوب و مجزى است. 31/1/79

(س 294) حدود دو سال قبل، بعد از اتمام تحصيلات دوره راهنمايى به ادامه تحصيل در دبيرستان نمونه دخترانه اصفهان ـ كه در حدود 100 كيلومترى روستاى ما قرار دارد ـ علاقه مند شدم. با توجّه به اينكه تصوّر مى كردم اگر در امتحان ورودى قبول شوم، مى توانم به آن دبيرستان راه يابم، صد ركعت نماز نذر كردم؛ ولى به خاطر نمى آورم كه در آن هنگام، قبولى در امتحان ورودى را نيّت كردم يا رفتن به دبيرستان. بر حسب اتّفاق در امتحان ورودى قبول شدم؛ ولى به علّت تعداد زياد پذيرفته شدگان، اسم من در گروه ذخيره اعلام شد. به هر حال در آن سال بنا به دلايلى موفق به ادامه تحصيل در دبيرستان فوق الذكر نشدم. حال وظيفه من در مورد به جا آوردن نذر چيست؟

ج ـ چون شكّ در معلّق عليه نذر داريد و نمى دانيد كه آن چه غرض شما در نذر بوده، حاصل شده يا نه، عمل به آن نذر واجب نيست؛ به علاوه صيغه نذر هم خوانده نشده، تا حتماً لازم الوفا باشد. 29/5/78

(س 295) شخصى نذر كرده در ماه محرّم به اهالى روستاى خود، غذا بدهد و تا موقعى كه زنده بود، با پانزده كيلو برنج اين نذر را ادا مى كرد، بعد از فوت وى ورثه ايشان عهد مى كنند كه اين عمل خير را ادامه دهند، چند سال هم ورثه با همان پانزده يا بيست كيلو برنج عمل را ادامه داده اند، ولى بتدريج جمعيت روستا زياد شده و اين مقدار برنج كفايت نمى كند و بيش از چهل كيلو برنج لازم است كه براى ورثه مقدور نيست. آيا وفاى به عهد لازم است يا خير؟

ج ـ در فرض سؤال، ادامه اين كار خير براى ورثه، واجب نيست؛ امّا بهتر است همان پانزده كيلو را كه بنا گذاشته اند خرج كنند، به هر مقدار از افرادى كه مى رسد، بدهند. 7/8/73

(س 296) همان طور كه مستحضر هستيد زوّار و شيفتگان عتبات عاليات، از كشور عزيزمان عازم عراق مى شوند، و در اين رابطه نذر يا نذوراتى دارند كه قصد اداى آن را دارند. با توجّه به اينكه اداره اين اماكن مقدّس، در بعضى مواقع در دست حكام جائر است، آيا در حال حاضر، اداى اين نذر يا نذورات واجب است، يا مى توان آن را به وقت ديگرى كه اداره آن در دست حكومت مردمى باشد، واگذار نمود؟ آيا واريز نذورات به داخل ضريح مطهر جايز است؟ آيا وجوهى كه عدّه اى از شيفتگان عتبات عاليات براى واريز نمودن به داخل ضريح به زائرين پرداخت مى كنند، مى توان به كسانى كه زيارتنامه مى خوانند، پرداخت نمود؟

ج ـ عمل به نذر با فرض خوانده شدن صيغه شرعى، واجب است و امّا بدون صيغه شرعى مثل اينكه نذر كردم، يا اين فرش نذر است و امثال اينها، گرچه وجوب شرعى آن همانند صورت قبل روشن نيست؛ ليكن نمى توانيم بگوييم مخالفت با اين گونه نذرها آن هم نسبت به سيّدالشهداء(عليه السلام) و ائمّه معصومين(عليهم السلام) و تاليان عصمت، جايز است؛ و چگونه سخنى را بگويم و يا بگوييم كه موجب ضعف در اعتقاد مردم است و تعدّى و تجاوز از نذر را به دنبال داشته باشد، و به هر حال عمل به اين گونه نذرها، حدّاقل فايده اش تأليف قلوب و اثبات علاقه و عقيده مردم به معصومين(عليه السلام) و مقدّسين بوده و مى باشد. 14/6/77

(س 297) زنى نذر كرده كه گوشواره خودش را در ضريح امام حسين(عليه السلام) بيندازد. آيا اين نذر (با توجه به بسته بودن راه) درست است يا نه؟ و اگر درست باشد، فعلاً كه راه بسته است، تكليف چيست؟

ج ـ اگر صيغه نذر را خوانده باشد، نذر او صحيح است و در حال حاضر، بايد گوشواره را در اختيار شخصى كه عازم كربلاست و مورد وثوق است بگذارد، تا در ضريح حضرت ابى عبدالله الحسين(عليه السلام) بيندازد. 13/2/75

(س 298) در مواردى از نذورات ـ كه تعدادش هم كم نيست ـ اگر اصل نذر و بعضاً كمّ و كيف آن را فراموش كنيم، چه تكليفى داريم؟

ج ـ نسبت به آن چه كه شخص يقين دارد نذر صحيح كرده و به مقصود رسيده، بايد به نذر خود وفا كند؛ و نسبت به آن چه شك دارد كه نذر كرده يا خير، انسان تكليفى ندارد. 20/9/77

(س 299) اگر انسان نذر كند مثلا به شخص سيّدى هزار تومان بدهد، ولى بعداً فراموش كند حكم آن چيست؟

ج ـ هر وقت يادش آمد، به نذر عمل نمايد. 15/6/78

(س 300) اگر فردى نسبت به مكانى نذر كند و حاجتش برآورده شود؛ ولى نتواند به نذر خود وفا كند، اين عمل چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر عمل نكردن به نذر به علّت ناتوانى باشد و از اوّل هم مى دانسته كه ناتوان است، نذرش باطل بوده؛ ولى اگر از اوّل توانايى داشته و بعد توان عمل به نذر را از دست داده، تا وقتى كه توانايى پيدا كند، چيزى بر او نيست. 1/6/79

(س 301) زنى دخترش بيمار شد. نذر كرد اگر دخترم بهبود يابد، نصف مَهر او براى حضرت ابوالفضل(عليه السلام) باشد و نذر را با صيغه شرعى انجام داده، آيا نذر او درست است؟

ج ـ چون نذر در حقّ غير است، لازم الوفا نيست. آرى، خود دختر اگر خواست انجام دهد، مانعى ندارد؛ ليكن لازم نيست. 13/2/75

(س 302) اگر كسى نذر شرعى نموده باشد كه هر سال روز عيد قربان، يك گوسفند قربانى نمايد، آيا مى تواند پول گوسفند را به مؤسّسات خيريّه پرداخت نمايد؟ در غير اين صورت، آيا مى تواند گوشت قربانى را به مؤسّسات خيريه، براى تقسيم بين فقرا اهدا نمايد؟

ج ـ بايد به نذر عمل كند و قربانى نمايد و گوشتش را هم صرف موارد قربانى نمايد؛ يعنى هم خودش مصرف كند و هم مقدارى هديه به دوستان و آشنايان بدهد، و مقدارى هم صدقه و صرف فقرا كند. 12/1/79

(س 303) در ماه هاى محرم و صفر و به ويژه درايام تاسوعا و عاشوراى حسينى عده اى به جهت نذوراتى كه دارند در مقابل دسته هاى عزادارى، گوسفند ذبح نموده و مايلند كه گوشت آن مصرف غذاهاى عزاداران حسينى گردد؛ ولى بعضاً مشاهده مى شود كه قسمتى از آنها را با عنوان مازاد به فروش مى رسانند و مبلغ حاصل از فروش آن را صرف امور ديگر از قبيل مداحى و ساير هزينه هاى حسينيه مى نمايند و در امور غذا و پذيرايى از عزاداران حسينى هزينه نمى گردد؛ لذا مستدعى است دراين خصوص اعلام نظر فرماييد؟

ج ـ از قضيّه شخصيّه اطلاع ندارم و چون اصل هم حمل اعمال ديگران برصحّت است، پس نبايد اعتراض نمود. آرى، اصل در باب نذر عمل به نذر و نيّت ناذر است و اگر نذر معينى را نتوان در مكان و زمان معيّن آن مصرف نمود، بايد در مورد شبيه به آن مصرف نمود نه در مورد مغاير، و از همه گذشته سؤال ابهام دارد؛ چون بحث ميل، غير از نذر است و در نذرهاى مطلق، صرف آن درعزادارى منذورله (مثل ابى عبداللّه(عليه السلام)) به هرنحو جايز مى باشد. 25/2/81

(س 304) فردى گوسفندى كوچك (برّه دو ماهه) را نذر كرده و به زبان جارى نموده است كه نصف اين برّه را به مستمندان و فقرا بدهد. آيا مى تواند اين برّه را بفروشد و در آينده يك برّه بزرگترى خريدارى كند و ذبح نمايد و گوشت آن را بين فقرا تقسيم نمايد؟

ج ـ چون متعلّق نذر، برّه معيّنى بوده، نمى تواند آن را بفروشد و يا تبديل نمايد؛ ليكن چون زمان كشتن آن را معيّن نكرده، مى تواند همان برّه را بزرگ كند و بعد ذبح كند و به نذر خود عمل نمايد. 24/1/79

(س 305) در دوران تحصيل نذر كرده بودم پس از فارغ التحصيل شدن و اشتغال به كار، يك پنجم از حقوق ماهيانه ام را صرف امور خيريه نمايم (البته نوع امور خيريه را مشخّص نكرده بودم). امّا يك ترم قبل از فارغ التحصيلى و قبل از اشتغال، از نذر خود عدول نمودم و علّت آن نيز تورّم اقتصادى بود كه امكان اداى چنين نذرى برايم مشكل ساز بود. حال با توجّه به اين موضوع اوّلا، آيا عدول از نذر مذكور جايز بوده يا خير؟ ثانياً، در صورت الزام وفاى به نذر، آيا اختصاص مقدارى از نذر مذكور به برادر و خواهر دانشجويم كه خود تمكن مالى ندارند، جايز است؟

ج ـ اگر زمان فارغ التحصيل شدن، توان پرداخت يك پنجم از حقوق ماهيانه را نداريد، نذر شما از اوّل به علّت عدم قدرت در زمان فعليت نذر، غير صحيح مى باشد و لزوم وفا ندارد، و در اين جهت فرقى بين كل منذور و يا بعض آن نيست؛ بنابراين، اگر صيغه نذر نخوانده ايد (يعنى صيغه مخصوص نذر) و فقط گفته ايد نذر كردم، نذر محقّق نشده؛ ولى اگر صيغه نذر خوانده ايد تا زمانى كه قدرت داريد و مى خواهيد عمل نماييد، به نحو مرقوم در سؤال يعنى با كمك به خويشان دانشجو، عمل به نذر محقّق مى شود، ولو همه يك پنجم را به آنها بپردازيد. 19/10/77

(س 306) اگر كسى نذر كند كه مدّتى (چند روز) در فصل تابستان در يك غار، تنها با خدايش راز و نياز كند؛ ولى به دليل دورى راه و گرماى شديد نتواند آن جا بماند، آيا مى تواند در جاى ديگرى مثل امام زاده ها به جا آورد؟

ج ـ هرچند نبايد انسان اين گونه نذرها را بنمايد و اگر صيغه نذر خوانده نشده، لزوم عمل ندارد؛ امّا اگر صيغه نذر خوانده شده، در حدّ توان بايد به نذر عمل كند و نبايد تخلّف نمايد. آرى، اگر انجام نذر برايش ممكن نباشد، تكليف ساقط است. 5/11/78

(س 307) كسانى كه در نذر مى گويند: «خدايا اگر بيمار من بهبود يابد، فلان عمل را انجام مى دهم» يا مى گويند: «يا اباالفضل! اگر حاجت مرا دادى، فلان چيز نذر تو باشد»، آيا اين گونه نذرها لازم الوفاست يا خير؟

ج ـ در حدّ توان بايد عمل كرد و نبايد تخلّف نمود؛ هر چند نذرِ شرعى موجب كفّاره، بايد به همان نحو باشد كه در رساله هاى عمليه آمده است. 20/2/75

(س 308) اگر انسان نذر كند كه در روز معيّنى غذاى مشخّصى را بپزد و به مردم بدهد، آيا مى تواند زمان و نوع غذا را تغيير دهد؟ به طور كلّى، نذر با چه شرايطى بر انسان واجب است؟

ج ـ در مطلق نذرها بايد به خصوصيات نذر عمل كرد، هر چند نذر شرعى داراى صيغه خاص است.[1] 31/3/75

(س 309) افرادى در گذشته به مناسبتهاى مختلف اقدام به نذر كرده اند و سالها نيز به نذر خود وفا نموده اند؛ ولى در حال حاضر به لحاظ مشكلات مالى، توانايى اداى نذر را نداشته و گاهى مواردى پيش مى آيد كه براى عمل به نذر خود، اقدام به فروش اثاث خانه يا فروش كالابرگ و حتّى به افراد و نهادهاى مختلف براى دريافت كمك هاى مالى مراجعه مى نمايند كه آثار سوء آن كاملا بر خانواده و جامعه مشهود است. لطفاً نظر مبارك را در اين خصوص اعلام فرماييد.

ج ـ كسى كه كار يا چيزى را در وقت معيّن نذر كرده است، اگر قدرت و توانايى اش در هنگام اداى نذر از بين برود و يا مانند مورد ذكر شده در سؤال مشقّت داشته باشد، عمل به نذر بر او واجب نيست؛ و بر مسلمين و مؤمنين است كه در عين حفظ تعهّد در عمل به نذر، خود و يا ديگران از مسئولين و غيره را به زحمت و مشقّت نيندازند، كه اسلام هيچ حكم حَرَجى و مشقّت و مشكل آفرين نداشته و ندارد. 24/2/79

(س 310) حدود ده سال پيش نذرى براى امام زاده داود نمودم، متأسفانه با گذشت زمان توفيق حاصل نشد تا جهت زيارت و اداى نذرم به آن جا بروم. آيا مى توانم به جاى خريدارى لوازم نذر شده، پول آن را به دفتر كمك هاى امام زاده داود پرداخت كنم؟

ج ـ اگر كسى نذر كند لوازمى از قبيل فرش يا بخارى و... براى حرم امام(عليه السلام) يا امام زاده بخرد و در حرم بگذارد، بايد بر طبق نذر و نيّت خود عمل نمايد و نمى تواند قيمت آن را به صندوق يا به متولّيان حرم بدهد؛ مگر اينكه متولّى حرم به نيابت از او ـ اگر نذر نكرده باشد خودش بخرد و در حرم بگذارد ـ با آن پول، وسايل را خريدارى كند و در حرم بگذارد. 18/3/79

(س 311) مسجدى به نام حضرت اباالفضل(عليه السلام) بنا كرده اند و مسجد احتياج زيادى به كمك دارد. مردم محل همه ساله نذرهايى براى امام حسين و ساير ائمّه اطهار(عليهم السلام)كرده اند از قبيل آش و حليم و... ، آيا مجاز هستند خودشان پول آن نذورات را براى بناى مسجد صرف كنند؟

ج ـ چنانچه نذر كرده اند كه آش يا حليم بدهند، بايد به نذر عمل كنند. 19/11/78

(س 312) آيا افرادى كه با نيّت نذر براى سيّدالشهدا(عليه السلام) خرج مى دهند، مانند برنج يا حليم، مى توانند نيّت خود را تغيير دهند؟ مثلا كسى كه تا كنون برنج داده، آيا مى تواند محاسبه كند و پول آن را در راه سيّدالشهدا(عليه السلام) به گونه اى ديگر خرج كند؟

ج ـ اگر نذر كند عملى را با كيفيت خاصّى انجام دهد، همان طور كه نذر كرده بايد عمل نمايد؛ ولى اگر نذر كرده كه سالانه مقدارى خرج امام حسين(عليه السلام)كند؛ امّا معيّن نكرده برنج باشد يا چيز ديگر و يا در روز خاصّى باشد، در هر راهى براى امام حسين(عليه السلام)كه خير و صلاح باشد و در هر وقت مى تواند به نيّت امام حسين(عليه السلام) خرج كند، و چه بهتر كه در زمينه روضه خوانى امام حسين(عليه السلام) با بيان مواعظ و نصايح خرج شود. 12/3/79

(س 313) اگر كسى نذر كرده باشد كه هر روز قرآن بخواند، آيا مى تواند هنگام عادت ماهيانه (حيض) نيز بخواند؟

ج ـ آرى، امّا سوره هاى سجده دار، كه چهار سوره مى باشد را نبايد بخواند، و خواندن يك كلمه و حتّى بسم الله آن نيز بر حائض، حرام است. 9/9/78

(س 314) كسى كه نذر كرده است چهار جمعه پياپى غسل كند، چنانچه در اين مدت به ايام عادت برخورد نمايد، تكليفش چيست؟

ج ـ چون غسل جمعه و مانند آن با حيض هم صحيح است، بايد به نذرش عمل نمايد.  7/10/71

(س 315) من جهت قبولى در كنكور در اكثر مناسبتهاى مذهبى نذر كرده ام و هم اكنون كه قبول شدم متأسفانه همه را فراموش كرده ام؛ يعنى نمى دانم چه نذرى كرده ام. تكليف من چيست؟

ج ـ به حداقلّ آن چه را كه ياد داريد بايد عمل نماييد. 25/12/82

(س 316) آيا نذر براى سفره درست مى باشد، يعنى نذر كردن سفره ام البنين صحيح است يا نه، و آيا مى توان به جاى گرفتن سفره به فقرا پول داد؟

ج ـ هر نذرى بايد به آن عمل شود ونبايد تخلّف نمود و ارزشها كه در نذرها ـ چه ارزش انسانها و چه ارزشهاى ديگر ـ ملحوظ است، نبايد از بين برود و بايد باعمل به نذرها اين گونه ارزشها محفوظ بماند. 1/4/82

(س 317) اگر انسان قسم بخورد يا نذر يا عهد كند كه چهار ركعت نماز مستحبى مانند نماز عصر، سه ركعت نماز مستحبى مانند نماز مغرب، و يك ركعت نماز مستحبى مانند نماز وتر بخواند، بيان نماييد خود اين قسم يا عهد يا نذر و عمل به آن چه حكمى دارد؟

ج ـ احتياط در عمل به نذر است. 27/8/83

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. براى اطّلاع بيشتر مى توانيد به «رساله توضيح المسائل» احكام نذر و عهد مراجعه كنيد.