در طواف كردن جايز است شخص سواره ـ مثلاً با ويلچر ـ طواف كند چه در حال اختيار و چه با عذر، ليكن پياده طواف نمودن افضل است و همچنين بهتر است به نحو متعارف طواف كند و ديگران را در طواف كردن اذيّت نكند.

(مسئله 277) براى شخص جايز است در بين طواف براى رفع خستگى واستراحت بنشيند وبعد از همان جا طوافش را ادامه دهد واتمام كند ولى نبايد آن قدر طول دهد كه موالات عرفيّه به هم بخورد.

(س 278) اشخاصى كه از طواف كردن معذورند و آنها را با وسيله اى طواف مى دهند آيا در حفظ اشواط مى توانند به گفته طواف دهنده عمل كنند يا حفظ تعداد اشواط بر خودشان لازم است؟

ج ـ اگر از گفته او اطمينان به عدد پيدا كنند، مانعى ندارد، و در سعى هم حكم، همين است.

(س 279) اكر كسى هنگام طواف يا سعى بدون قصد و توجه، به نامحرم نگاه كند، طواف وسعى او چه حكمى دارد؟

ج ـ طواف و سعى او صحيح است.

(مسئله 280) در طواف مستحبى، زنان در بين فشار مردان قرار مى گيرند وگاهى مى دانند كه نظرشان به بدن مردان مى افتد اين گونه طواف چه حكمى دارد؟

ج ـ مانعى ندارد و طواف صحيح است و در حج و طواف، نبايد انسان خود را گرفتار اين گونه وسوسه ها بكند.

(مسئله 281) اگر در اثناى طواف مقدارى از موهاى زن پيدا شود چه حكمى دارد؟

ج ـ دو صورت دارد اول: اگر عمدى باشد، طواف صحيح نيست على الأحوط و بايد طواف از سرگرفته شود، به خاطر لزوم ستر «پوشاندن سر » در طواف، همانند نماز.

صورت دوم: در غير مورد عمد، به طواف ضرر نمى رسد، مگر در جاهل مقصّر كه على الأحوط بايد از سر گرفته شود، ولى بعد از توجه، فوراً موها را بپوشاند، و بانوان عفاف را در تمام جاها مخصوصاً در آن مكان شريف رعايت كند.

(مسئله 282) آيا حجاب زن در نماز و طواف فرق مى كند؟

ج ـ حجاب زن در نماز وطواف از حيث پوشاندن صورت فرق مى كند، چون در نماز مى تواند صورت خود را بپوشاند ولى در طواف واجب است صورت خود را نپوشاند، ولى اگر در طواف كفين و قدمين ظاهر باشد، طواف صحيح است.

(مسئله 283) در طبقه فوقانى مسجدالحرام طواف كردن چه صورتى دارد؟

ج ـ ظاهراً طواف در طبقه فوقانى مسجدالحرام كه طواف فضا و هواى متعلق به بيت مى باشد، همانند طواف در طبقه پائينى و صحن مسجدالحرام مجزى و صحيح مى باشد. چون اسامى و نامهايى
همانند مسجد و بيت و مدرسه و رباط، اسامى و اعلامى براى مجموعه از ساختمان و فضا و هواى متعلق به آنها است و محكوم به احكام آنها مى باشند. بناءً على هذا، فضاى محاذى با بيت اللّه الحرام و البيت العتيق همانند ديوارها و جدارها و اركان آن، جزء بيت اللّه است و همان طور كه طواف به دور آنها طواف بيت اللّه است، پس طواف فضاى متعلق به بيت اللّه در بالا هم طواف بيت اللّه است و مجزى است، و ادعاى اينكه بيت اللّه و يا غير آن از اسامى و اعلام همانندش مثل مسجد و مدرسه نام ساختمان و بنا است، نه اعم از آن و فضاى محاذى متعلق به آنها، ظاهراً ناتمام مى باشد كه سيّدنا الاستاذ الامام الخمينى«سلام الله عليه» مفصلاً از آن در اصول[1] بحث نموده و همان معناى اعم و قدر جامع را پذيرا شده كه مطابق با تحقيق مى باشد و بنا بر اين مبنا است كه تمام احكام مسجدالحرام و مسجدالنبى بر آن دو مسجد فعلى با همه توسعه آنها جارى مى باشد؛ و ناگفته نماند كه اين نظريه يعنى وضع اسامى بر قدر جامع و اعم كه در اول پاسخ به آن اشاره شده به نظر فقيه بزرگوار كاشف الغطاء1 تأييد مى شود كه آن فقيه كم نظير اگر نگوييم بى نظير در كشف الغطاء خود در بحث مواقيت فرموده: «الاول: فى ان المواقيت بأسرها عبارة عما يتساوى الاسماء من تخوم الارض الى عنان السماء فلو احرم من بئر او سطح فيها- راكباً او ماشياً او مضطجعاً و فى جميع الاحوال - فلا باس به»،[2] و به نظر مى رسد كه اگر آن فقيه بزرگوار راجع به طواف هم بحث نموده و متعرض آن شده بود، قطعاً طواف در طبقات فوقانى را نيز مجزى مى دانست.

(س 284) در حال طواف، صحبت كردن با رفيق يا خوردن و آشاميدن چه حكمى دارد؟

ج ـ به طواف ضرر نمى رساند، ولى بهتر آن است كه انسان به ذكر و دعا مشغول باشد و از اين فرصت نهايت استفاده را بنمايد.

(س 285) آيا جايز است كه اشواط طواف مستحبى را براى چند نفر به جا آورد، مثل اينكه شوط اول را براى شخصى و شوط دومى را براى شخص ديگر و همين طور اشواط ديگر؟

ج ـ مشروعيت اين توزيع، ثابت نيست، آرى مى تواند در به جا آوردن طواف همه را شريك قرار دهد.

(س 286) اشخاصى كه قدرت بر طواف ندارند، آيا نايب بگيرند يا آنها را با ويلچر طواف بدهند؟

ج ـ در فرض عدم قدرت بر طواف، با ويلچر طواف داده شوند و اگر بر اين هم قدرت ندارند در اين صورت نايب گرفته شود.

(س 287) چه مقدار فاصله بين اشواط طواف سبب به هم خوردن موالات وبطلان آن مى گردد؟

ج ـ موالات عرفيّه معتبر است و مقدار خاصى براى آن تعيين نشده است.

(س 288) اگر كسى بعد از اتمام اعمال عمره متوجه شود كه بر بدن او مانعى از رسيدن آب به مواضع وضو يا غسلش بوده و نتيجتاً وضو يا غسلش باطل بوده تكليفش چيست؟

ج ـ طواف با نماز آن و همچنين طواف نساء با نماز آن را با طهارت اعاده كند.

(س 289) آيا بجز غسل مستحبى براى رفتن به مسجد الحرام غسل ديگرى براى طواف مستحب است؟ و در صورت وجود چنين استحبابى آيا يك غسل به نيت هر دو كافى است؟

ج ـ استحباب غسل براى طواف هر چند ثابت نيست اگر نگوييم كه از رواياتِ حاصره اغسال مستحبه، عدمش استفاده مى شود، ليكن به جا آوردنش مانعى ندارد، همچنان كه انجام يك غسل به نيت هر دو مثل تداخل در بقيه اغسال مستحبه كفايت مى كند.

(مسئله 290) اگر شخصى با پول خمس نداده لباس احرام بخرد و با آن محرم شود و طواف و نماز را به جا آورد، اگر از روى علم و عمد نباشد، عمره و حج او صحيح است، ولى اگر جاهل مقصّر باشد بايد طواف و نماز را اعاده كند. و با پولى كه معلوم نيست متعلق خمس است لازم نيست شخص خمس بدهد، هر چند احتياط مطلوب است و طواف او صحيح است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. تهذيب الاصول، ج1، ص56 (بحث صحيح و اعم، امر رابع).

[2]. كشف الغطاء، مواقيت الاحرام، المقام الثانى فى احكامها، ص549.