× « امروز اساس حرکت بشر بر پایة عقل است و هر کسی که از عدالت و آزادی و خرد ورزی سخن می‌گوید، محبوب بشر است و هر کس از جنگ و آدم‌کشی حرف می‌زند، منفور است » .

× « دنیای امروز، دنیای علم و صلح طلبی و حقوق بشر است و در این دنیا با این وصف سلاح اتم و غیر اتم دیگر کاربرد ندارد » .

× « روشنفکران و اسلام شناسانی که هم جوامع بشری را می‌شناسند و هم اسلام را، باید بنشینند و با اندیشمندان سایر مذاهب برای نیل به مشترکات انسانیّت با یکدیگر گفتگو کنند و من امیدوارم در گفتگوی تمدن‌ها به جایی برسیم که دیگر در دنیا سخنی از جنگ و ترور در میان نباشد و همه مسائل با گفتگو و مذاکره حل شود » .

از بيانات حضرت آيت الله العظمی صانعی مدظله

از ديرباز درجوامع سنتي ـ اعم از شرقي يا غربي ـ بحث زنان وکودکان و حقوق آنان معرکة آرا بوده و هست. دربارة زنان در عرصه‌اي از تاريخ به اين نکته بر مي‌خوريم که به آنان به عنوان جنس دوم نگريسته مي‌شده و با اين قشر بزرگ بشري که نيمي از جمعيت را تشکيل مي‌دهند، بسان کالا برخورد شده است. کودکان نيز ـ اين آينده سازان هر جامعه ـ گاه و بي‌گاه از حقوق متعلّق به يک انسان بما هو انسان، محروم بوده‌اند و ديدگاه بزرگسالان نسبت به حقوق انساني آنان دچار ضعف و کاستي‌هايي بوده است. با اين‌که در نگاه جامعه شناختي نمي‌توان از اهميت شگرف اين دو قشر در شکل‌گيري و ساختارسازي جوامع غافل بود.

اديان الهي به طور عام، و دين و شريعت خاتم به‌گونه خاصي، از بدو تولد در شبه جزيره عربستان، هماره با اين سؤال و مانع از سوي مُلحدان مواجه بودند که چرا حقوق جنس مؤنث و کودکان درپاره‌اي از موارد با جنس مذکر همسان است؟ در عربستان آن روز، هنگام ظهور نبي خاتم(ص) ، اعطاي حقوق مشابه به آنان جزو خطوط قرمزي محسوب مي‌شد که عبور از آن، مشکلات عديده‌اي در وظيفه رسالت پيامبر(ص) ايجاد کرده بود. به همين دليل پيامبر اسلام و پس از ايشان، ائمه معصومين(ع) ، در مقاطع مختلف تاريخ اسلام چه در گفتار و چه در کردار با ظرافت خاصّي حقوق حتمي اين دو قشر را مورد تأکيد قرار داده‌اند.

پس از گذر از سنت به تجدّد، انسان به دنبال ايفاي نقش گسترده در جهت احقاق حقوق زنان و کودکان بود؛ اما پس از کنکاش در موادي که به‌عنوان حقوق زنان و کودکان مطرح شده و مي‌شود مي‌توان به جدّ ادعا کرد که ريشة اين مصوّبات و ميثاق‌ها قبل از هر چيز در اديان الهي و به‌ويژه دين حنيف اسلام ريخته شده بود. اگر ادعاي بشر قرن بيستم اين باشد که خود و به تنهايي و فارق از آموزه‌هاي دين طلايه‌دار تصويب قوانيني در فرآيند احقاق حقوق آنان بوده‌اند، ادعايي به گزاف است؛ چرا که در هزاره و سده‌هاي گذشته، بشري که فطرت و عقلش دچار گرد و غبار تعصّب، جهالت و تحجّر شده بود، نتوانست آنها را به‌خوبي درک و هضم نمايد تا اين که پس از سال‌ها کشمکش، عقلاي بشر در پرتو همان تعاليم وحياني ـ به‌ويژه اسلام محمدي(ص) ـ توانستند از بي‌راه به راه بازگردند.

مبحث حقوق زنان و کودکان فرآيندي گسترده دارد و در ميان اين مباحث، احکام مجازات، رابطه سن، جنسيّت و مسئوليّت کيفري، شهادت زنان و همساني آن با مردان، قصاص، حضانت و ديگر نمونه‌ها هميشه مورد بحث و جدل ميان فعالان ديني و غير ديني بوده است.

با ادعاي اين که اسلام دين کامل و شامل است، هماره اين پرسش مطرح شده که اين دين چه نگرشي نسبت به حقوق بشر و به ويژه زنان و کودکان دارد؟ برخي به دليل نداشتن آگاهي کامل از انگيزش‌هاي ديني در اين فرآيند، دين را به تضييع حقوق آنان متهم مي‌کنند. ناگفته پيداست برداشت‌هاي متحجرانه از متون و قرائت‌هاي ناسازگار با عمق شريعت رحماني ـ عقلاني اسلام؛ در اين قضاوت ناعادلانه مؤثر بوده است.

واقعيّت امر اين است که نگاه ظاهري و سطحي به دين و عدم اتکا به فقه نوانديشانه، بالنده و پويا، که زمان و مکان را عناصري مهم در فهم دين مي‌داند، نمي‌تواند به جدال شبهه‌انگيزان رفته و به برخي شبهات و پرسش‌ها پاسخ دهد. اگر عناصري که نام برده شده به‌عنوان چراغ راه در فهم آيات، روايات و ديگر متون ديني مورد امعان نظر قرار گيرد، بي‌شک مي‌توان از يک نگاه برون ديني به نگاه درون ديني نسبت به حقوق بشر رسيد. لازمه اين مهم آن است که انديشمندان همواره راه گفتگو و هم‌انديشي را دچار انسداد و ايستايي نکنند و در وهله اول ضمن احترام متقابل به طرف گفتگو، با دليل و برهان متناسب با فطرت و عقل، به نقد و بررسي حقوقي انديشه‌هاي جديد که زاييده فکر بشر است پرداخته و پس از آن، به تطبيق آن با آموزه‌هاي ديني بپردازند.

... اما اين مجموعه ؛

پس از برهه‌اي از زمان، این زمینه آماده شد که گذشته از اندیشمندان وطنی ، دیگر اندیشمندان و فعالان حقوق بشری از اقصی نقاط جهان ، به ایران سرازیر شوند تا در فرآیند گفتگو و تعاطی اندیشه، به محضر بزرگان دینی آمده و درباره نگاه و برداشت دینی آنان از مفاهیم حقوق بشری به بحث و مباحثه بنشینند. آنچه در این مجموعه به همّت علاقه‌مندان و شاگردان حضرت آيت الله العظمي صانعي(مدظله) گردآوری، مستند سازی و مورد ویرایش محتوایی و ظاهری قرار گرفته، حاصل گفتگو و مباحثه دو محقق و پژوهش‌گر دانشگاهی با حضرت آیت الله العظمی صانعی است که یکی مسلمانِ وطنی، و دیگری مسیحی مذهب غیر وطنی است، و طبیعی می‌نماید که هر یک از منظری خاص به پرسمان بپردازند؛ و دیگری مصاحبه خبرنگاری است که در حوزة زنان و حقوق آنان فعّال می‌باشد.

دفتراول اين مجموعه؛ که حاصل گفتگوی آقای دکتر مهرپور با معظم له می باشد به مباحثی دربارة
« حقوق زن » و « احکام مجازات » در زمینه‌های: « سنّ ومسؤلـیّت کیفری » ، « جنسیّت و شهادت » ، « ديه » و
« قصاص » را به خود اختصاص داده است. در پايان اين دفتر هم به فتواي تفصيلي حضرت آيت الله العظمي صانعي پيرامون قوانين مجازات اسلامي با عناوين:
« تعزيرات »، « حدود » و « قصاص » در تعيين سنّ مسئولـيّت کيفري پرداخته شده است.

در دفتر دوم ؛ خبرنگار روزنامه ایران پرسش‌هایی را دربارة « حق حضانت کودک و فرزند » مطرح می‌کند که با پاسخ‌های متقن حضرت آيت الله، به مطالب سودمندی در این باره اشاره مي‌شود. در پایان این دفتر، جهت اطلاع بيشتر خوانندگان محترم، فتاوا و نظرات کاربردی معظم له در حوزة « حق حضانت کودکان » به اين مجموعه اضافه گردیده است.

و اما در دفتر سوم؛ آقای «کریستین سالازار» نمایندة وقتِ یونیسف در ايران، در محضر معظم له در گفتگویی نسبتاً مفصّل پيرامون « حقوق کودک »، « کودک آزاری » و « مجازات کودکِ خطاکار » سؤالاتي را مطرح مي‌کند و به دنبال دریافت دیدگاه‌هاي اسلامي ـ آن هم با تحليل و اجتهاد آیت‌الله العظمی صانعی ـ است. او که خود در کشورهای گوناگون با اندیشمندان مختلف به بحث و گفتگو نشسته و تمايل زيادي به شنيدن آرا و انديشه‌هاي اسلامي از ديدگاه فقيه نوانديش دارد به مناسبت، اشتياق خود را نسبت به طرح برخي مباحث اسلامي پيرامون آيين دادرسي نوجوانان مانند: اعدام کودکان زير 18سال مطرح مي‌کند و حضرت آيت الله العظمي صانعي نيز مباحث فقهيِ اجراي حدود اسلامي را در زمان غيبت کبري و سخت‌گيري‌هاي اثبات برخي حدود اسلامي را براساس آيين دادرسي اسلام بيان فرموده و در ادامه به مبحث رأفت، رحمت و عاطفة اسلامي در مسأله جرم‌شناسي و مجرم به مثلث دولت، ملّت و اولياء دم مشترکاً اشاره مي‌نمايند و در تبيين ديدگاه اسلام و فقه اماميه در تساوي حقوق مسلمان با غير مسلمان مطالب مفيدي را ارايه مي‌فرمايند که جناب کريستين سالازار پس از دریافت پاسخِ پرسش‌های خود از زبان معظم له، در اثناي اين بيانات تحت تأثیر انديشه‌هاي ايشان قرار گرفته و می‌گوید:

« با همین مطالب مختصری که از ا سلام مطرح کردید، مرا بیشتر تشویق کردید که مسلمان بشوم ! »

درپايان اين دفتر نيز ـ همانند دو دفتر پيش ـ جهت اطلاع و سهولتِ دريافت خوانندگان محترم از فتاواي کاربردي معظم له در حوزة « کودک آزاري » ، برخي از پرسش و پاسخ‌هاي مربوطه تقديم علاقه‌مندان شده است.

سلسله مباحث « انديشه » با ديدگاه‌هاي اصيل و بنيادي، ـ همانگونه که در شماره اوّل اين سلسله بدان اشاره گرديد ـ در جهت طرح و حل برخي چالش‌هاي ديني و انديشه‌ايِ موجود در فضاي جامعه، پا به حوزة گفتمان اسلامي با الهام از منابع دين و شريعت پديد آمد. اميد آنکه در ايجاد بستر مناسب در تحقيق ميداني موضوعات مورد ابتلاي جامعه اسلامي و انساني به هدف و مطلوب والاي پروردگار متعال و انبيا و اولياي معصومين (ع) تقرّب يافته باشيم. إن‌شاء الله

اينک جزء دوم اين مجموعه با عنوان « حقوق زنان و کودکان » تقديم صاحب‌نظران و علاقه‌مندان آن مي‌گردد .

والحمدلله ربّ العالمين