باسمه تعالی

خدمت مرجع تقليد حضرت آيت الله العظمي صانعي
با سلام و احترام؛

با توجه به اينکه آخرين خورشيد گرفتگي کامل سال 1393 در حالي در روز 29 اسفند ماه رخ خواهد داد و اين پديده تنها در مناطق شمال غربي ايران نظير اردبيل و اروميه به صورت جزئي قابل مشاهده است و همچنين در تهران پديده خورشيد گرفتگي در لبه خورشيد اتفاق مي‌افتد آيا در شهرهائی که خورشيد گرفتگی قابل رؤيت نباشد نماز آيات واجب است؟

ج- در هر مکانی که خورشيد گرفته شود (ولو خورشيد گرفتگی جزئی) بر مردم آن مکان نماز آيات واجب است ولی اگر خورشيد گرفتگی به قدری کم باشد که قابل مشاهده نبوده و عرفاً خورشيد گرفتگی اطلاق نشود، نماز آيات واجب نيست و در صورتی که در شهری خورشيد گرفتگی قابل مشاهده باشد و در شهر ديگر قابل مشاهده نباشد جائی که مشاهده نشده نماز آيات واجب نخواهد بود.

===========================

دستور نماز آيات
(مسئله 1482) نماز آيات، دو ركعت است و در هر ركعت، پنج ركوع دارد و دستور آن چنين است كه انسان بعد از نيّت، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره يك حمد و يك سوره بخواند، باز به ركوع رود، تا پنج مرتبه، و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم، دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول به جا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.

(مسئله 1483) در نماز آيات انسان مى تواند بعد از نيّت و تكبير و خواندن حمد، آيه هاى يك سوره را پنج قسمت نمايد و يك آيه يا بيشتر از آن را بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون اينكه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود و همين طور تا پيش از ركوع پنجم، سوره را تمام نمايد، مثلا به قصد سوره توحيد، «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» را كه يك آيه از سوره است، بخواند و به ركوع برود، سر بردارد و بگويد: «قُل هُوَ اللهُ اَحَدٌ» و به ركوع برود و سپس سر بردارد و بگويد: «اَللهُ الصَّمَدُ» و سپس ركوع را تكرار نمايد و بعد از سر برداشتن بگويد: «لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ» و به ركوع برود و بعد از سر برداشتن بگويد: «وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ» و به ركوع برود و سجده را به جا آورد و بعد، ركعت دوم را مثل ركعت اول به جا آورد.

(مسئله 1484) اگر در يك ركعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعى ندارد.

(مسئله 1485) چيزهايى كه در نماز يوميه واجب و مستحب است در نماز آيات هم واجب و مستحب مى باشد، ولى در نماز آيات مستحبّ است به جاى اذان و اقامه، سه مرتبه به قصد اميد ثواب، بگويند: «الصلاة».

(مسئله 1486) مستحبّ است بعد از ركوع پنجم و دهم بگويد: «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَه» و نيز پيش از هر ركوع و بعد از آن، تكبير بگويد ولى بعد از ركوع پنجم و دهم، گفتن تكبير مستحب نيست.

(مسئله 1487) مستحبّ است پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم، قنوت بخواند و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند، كافى است.

(مسئله 1488) اگر انسان در نماز آيات، شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جايى نرسد، نمازش باطل است.

(مسئله 1489) اگر انسان شك كند كه در ركوع آخر ركعت اول است يا در ركوع اول ركعت دوم و فكرش به جايى نرسد، نمازش باطل است، ولى اگر مثلا شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع، چنانچه براى رفتن به سجده خم نشده، بايد ركوعى را كه شك دارد به جا آورده يا نه، به جا آورد و اگر براى رفتن به سجده خم شده، به شكّ خود اعتنا نكند.

(مسئله 1490) هر يك از ركوع هاى نماز آيات، ركن است كه اگر عمداً يا سهواً كم يا زياد شود، نماز باطل است.

نماز آيات
(مسئله 1466) نماز آیات به واسطه چهار چيز واجب مى شود:
1. گرفتن خورشيد;
2. گرفتن ماه، اگرچه مقدار كمى از آنها گرفته شود و كسى هم از آن نترسد;
3. زلزله، اگرچه كسى هم نترسد;
4. رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ و مانند اينها، در صورتى كه بيشتر مردم بترسند و نيز بنا بر احتياط واجب، بايد براى حوادث وحشتناك زمينى مانند شكافتن و فرورفتن زمين در صورتى كه بيشتر مردم بترسند نماز آيات بخوانند.

(مسئله 1467) اگر از چيزهايى كه نماز آيات براى آنها واجب است، بيشتر از يكى اتّفاق بيفتد، انسان بايد براى هريك از آنها يك نماز آيات بخواند. مثلا اگر خورشيد بگيرد و زلزله هم رخ بدهد، بايد دو نماز آيات بخواند.

(مسئله 1468) كسى كه چند نماز آيات بر او واجب است، چه همه آنها براى يك چيز بر او واجب شده باشد، مثلا سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است، و چه براى چند چيز باشد مثلاً براى گرفتن خورشيد و ماه و زلزله، نمازهايى بر او واجب شده باشد، لازم نيست، معيّن كند، كه براى كدام يك آنها مى باشد.

(مسئله 1469) چيزهايى كه نمازآيات براى آنها واجب است، در هر شهرى اتّفاق بيفتد، فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر واجب نيست.

(مسئله 1470) از وقتى كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مى كند تا هنگامى كه هنوز همه آن باز نشده، انسان بايد نماز آيات را بخواند، و بنا بر احتياط مستحب، به قدرى تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.

(مسئله 1471) اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد كه خورشيد يا ماه شروع به باز شدن كند، بنا بر احتياط مستحب نيّت ادا و قضا نكند، ولى اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيّت قضا نمايد.

(مسئله 1472) اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه، بيشتر از خواندن يك ركعت باشد ولى انسان نماز را نخواند، تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد، بايد نيّت ادا كند، بلكه اگر مدت گرفتن آنها به اندازه خواندن يك ركعت هم باشد بنا بر احتياط واجب، بايد نماز آيات را بخواند و اداست.

(مسئله 1474) اگر بعد از باز شدن خورشيد يا ماه انسان بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاى نماز آيات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نيست.

(مسئله 1475) اگر عده اى بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان يقين پيدا نكند و نماز آيات را نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، در صورتى كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد، بايد نماز آيات را بخواند، همچنين است اگر يك نفر كه ثقه بودن او معلوم نيست بگويد خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه ثقه بوده است.

(مسئله 1476) اگر انسان به گفته كسانى كه از روى قاعده علمى وقت گرفتن خورشيد و ماه را مى دانند، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بايد نماز آيات را بخواند، و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مى گيرد و فلان مقدار طول مى كشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند، بايد به حرف آنان عمل نمايد، مثلا اگر بگويند خورشيد فلان ساعت باز مى شود، بايد نماز را تا آن وقت به تأخير نيندازد.

(مسئله 1477) اگر انسان بفهمد نماز آياتى كه خوانده باطل بوده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نمايد.

(مسئله 1478) اگر در وقت نماز يوميه نماز آيات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز وقت دارد، هر كدام را اول بخواند اشكال ندارد، و اگر وقت يكى از آن دو تنگ باشد، بايد اول آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اول نماز يوميه را بخواند.

(مسئله 1479) اگر انسان در بين نماز يوميه بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است، چنانچه وقت نماز يوميه هم تنگ باشد، بايد آن را تمام كند بعد نماز آيات را بخواند، و اگر وقت نماز يوميه تنگ نباشد، بايد آن را بشكند و اول نماز آيات را بخواند، بعد نماز يوميه را به جا آورد.

(مسئله 1480) اگر انسان در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميه تنگ است، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميه شود و بعد از آنكه نمازش را تمام كرد، پيش از انجام كارى كه نماز را به هم بزند، بقيّه نماز آيات را از همان جا كه رها كرده بخواند.

(مسئله 1481) اگر در حال حيض يا نفاسِ زن، خورشيد يا ماه بگيرد و تا آخر مدتى كه خورشيد يا ماه باز مى شوند در حال حيض يا نفاس باشد، نماز آيات بر او واجب نيست و
قضا هم ندارند; همچنين اگر يكى ديگر از موجبات نماز آيات در آن حال اتفاق بيفتد مثل زلزله، نماز آيات بر او واجب نيست.

مسائل برگرفته از رساله توضیح المسائل
مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی صانعی