به جرئت مي توان گفت كه شناخت تمام ارزشها و ابعاد شخصيتي امام خارج از توان طلبه اي چون من و يا تمام مسلمانان اين قرن و قرنهاي بعد است، با اين حال مي توان گاهي با استفاده از بعضي پديده ها يا حتي روايات و احاديث، به شناخت بعضي از ابعاد وجودي امام دست يافت. از آن جمله مي توان از حديث معروفي ياد كرد كه بر اساس آن، رسول الله(صلي الله عليه وآله) به اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمودند: “يا علي! كسي مرا نشناخت غير از تو، و كسي تو را نشناخت غير از من، و كسي غير از من و تو خدا را نشناخت”.

واقعاً معني اين حديث چيست؟ چرا علي(عليه السلام) را هيچ كس غير از رسول الله(صلي الله عليه وآله)نشناخت؟ همه مي دانند كه علي فرزند ابوطالب و مادرش فاطمه بنت اسد است. در خانه كعبه به دنيا آمده و در محراب عبادت شهيد شده است. سخنان وي نيز در كتابي با عنوان “نهج البلاغه” ضبط شده است. پس چگونه هيچ كس غير از رسول الله(صلي الله عليه وآله) وي را نشناخته است؟

از طرف ديگر مطرح مي كند كه رسول الله(صلي الله عليه وآله) را نيز كسي غير از اميرالمؤمنين(عليه السلام)نشناخته است. اما چرا؟ پدر و نياكان رسول الله(صلي الله عليه وآله) تا سيزده پشت و نيز تمام خصوصيات فردي و زندگي وي در تاريخ ثبت شده است. حضرت رسول اكرم(صلي الله عليه وآله) از جمله انبيايي است كه درباره زندگي و سرگذشت وي، كمترين نقطه ابهامي وجود ندارد. مسلمانان آن عصر در اين ارتباط تا بدانجا تلاش كردند كه حتي نگاههاي پيامبر اكرم را و اينكه چگونه هنگامي كه در مجلس مي نشست نگاههايش را به جاي اينكه به يك طرف جمعيت بدوزد، بين اصحابش تقسيم مي كرد؛ با اين همه چگونه است كه مردم رسول الله را نشناخته اند؟

و اما چگونه است كه هيچ كس غير از حضرت رسول اكرم (صلي الله عليه وآله) و حضرت علي(عليه السلام)خدا را نشناخته است؟ در طول تاريخ ميلياردها انسان آمده اند و رفته اند چگونه است كه هيچ كدام خدا را نشناخته اند و نخواهند شناخت؟ چرا رسول الله مي فرمايند: “غير از من كسي تو را نشناخت و غير از تو كسي مرا نشناخت و غير از من و تو، كسي خدا را نشناخت؟”

اكنون من نيز جهان خلقت را گواه مي گيرم كه حتي روحانيت قم نيز با تمام عظمت، سابقه و با داشتن صدها مجتهد و محدث و مفسر و اصولي و فيلسوف و عارف، امام را نشناخت و نشناخته است. آنچه كه ما از امام مي دانيم و مي شناسيم، ابعاد ظاهري و وجودي ايشان است. وجوه باطني و ارتباط دروني امام با خداوند و نيز موفقيتي كه در سير و سلوك الي الله پيدا كرده بودند، براي بنده و امثال من خيلي روشن نيست، حتي آنهايي كه اهل سير و سلوك اند مي گويند كه امام به عاليترين مرحله دست پيدا كردند. نكته مهم اينجاست كه ما نيز بسياري از صحبتهاي اين افراد را نمي توانيم بفهميم.

براي ما شناخت امامي كه هفت سال نزد استاد بزرگش مرحوم آيت الله العظمي شاه آبادي درس عرفان را چنان خواند كه به گفته خودشان گاهي فقط ايشان بودند و استادشان، دشوار است. اين درس عرفان را خود حضرت امام چنين توصيف مي كردند:

گاهي من بودم و استادم. يك چند روزي چند نفري آمدند، اما بعد آنها رها كردند و رفتند و من ماندم و استادم.

براي ما شناخت امامي كه در حادثه دوم فروردين مدرسه فيضيه چنان رفتار مي كند، دشوار است. براي بسياري تصور وقايع آن روز غير ممكن است. از روي بام انداختن طلبه ها و شهيد شدن بسياري از آنها، بستن بيمارستانها به روي طلبه هاي مجروح، اسارت و دستگيري طلبه‌هاي ديگر، غارت، چپاول، قتل و دزدي تنها اتفاقهاي آن روز بودند. در اين شرايط، طلبه مجروحي را به منزل امام بردند، معظم له فرمودند:

هنيئاً لك، هنيئاً لك، هنيئاً لك، رژيم دارد نفسهاي آخرش را مي كشد.

يعني گوارا باد بر تو، گوارا باد. رژيم دارد نفسهاي آخرش را مي كشد. امام اين را مي گويند و چون كوهي از ايمان به اميد نصرت خداوندي مي نشينند. چند روز بعد نيز كه ايشان را دستگير مي كنند و به زندان مي برند، مي گويند: رژيم دارد نفسهاي آخرش را مي كشد.

و نيز هنگامي كه ايشان را به تركيه تبعيد كردند مي گويند:

رژيم دارد نفسهاي آخرش را مي كشد.

زماني كه نمي توانند به ايران بيايند و مردم در كوچه ها و خيابانها به خاك و خون كشيده مي شوند، نيز مي گويند:

رژيم دارد نفسهاي آخرش را مي كشد. (اِن تنصر الله يَنصركُم ويُثَبِت اقدامَكُم)(38(.

امام در اعلاميه چهلم شهيدان فيضيه اعلام كردند:

وقتي خطر متوجّه دين مي شود، من تقيه را حرام مي كنم و بايد دنبالش رفت. بَلَغ ما بَلغ، بَلَغ ما بَلَغ.

مي بينيد كه شناخت چنين امامي براي ما دشوار است.