احكام محتضر

(مسئله 325) مسلمانى را كه محتضر است، يعنى در حال جان دادن است، مرد باشد يا زن، بزرگ باشد يا كوچك، بايد به پشت بخوابانند، به طورى كه كف پاهايش به طرف قبله باشد، و اگر خواباندن او كاملاً به اين شكل ممكن نيست، بنا بر احتياط واجب، تا اندازه اى كه ممكن است، بايد به اين دستور عمل كنند، و چنانچه خواباندن او به هيچ وجه ممكن نباشد، به قصد احتياط او را رو به قبله بنشانند، و اگر آن هم نشود، باز به قصد احتياط، او را به پهلوى راست يا به پهلوى چپ، رو به قبله بخوابانند.

احكام غسل و كفن و نماز و دفن ميّت

(مسئله 326) غسل و كفن و نماز و دفن مسلمان، بر هر مكلّفى واجب است و اگر بعضى آن را انجام دهند، از ديگران ساقط مى شود و چنانچه هيچ كس انجام ندهد، همه معصيت كرده اند.

(مسئله 327) اگر كسى مشغول كارهاى ميّت شود، بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند؛ ولى اگر او كار را نا تمام بگذارد، ديگران بايد آن را تمام كنند.

احكام غسل ميّت

(مسئله 328) واجب است ميّت را سه غسل بدهند:

اول، با آبى كه با سدر مخلوط باشد؛ دوم، با آبى كه با كافور مخلوط باشد؛ سوم، با آب خالص.

(مسئله 329) سدر و كافور نبايد به اندازه اى زياد باشد كه آب را مضاف كند؛ و به اندازه اى هم كم نباشد كه نگويند سدر و كافور با آب مخلوط شده است.

(مسئله 330) اگر سدر و كافور به اندازه اى كه لازم است پيدا نشود، بنا بر احتياط واجب، بايد مقدارى كه به آن دسترس دارند، در آب بريزند.

(مسئله 331) بچه سقط شده را اگر چهارماه يا بيشتر دارد و يا اينكه قبل از چهار ماهگى خلقتش كامل شده، بايد غسل بدهند، و اگر چهار ماه كمتر دارد و خلقتش كامل نشده، بايد در پارچه اى بپيچند و بدون غسل، دفن كنند.

(مسئله 332) كسى را كه در حال حيض يا در حال جنابت مرده، لازم نيست غسل حيض يا غسل جنابت بدهند، بلكه همان غسل ميّت براى او كافى است.

احكام كفن ميّت

(مسئله 333) ميّت مسلمان را بايد با سه پارچه كه آنها را «لُنگ»، «پيراهن»، و «سرتاسرى» مى گويند، كفن نمايند.

(مسئله 334) لُنگ و پيراهن بايد به اندازه اى باشد كه مردم به آن لُنگ و پيراهن بگويند گرچه بنابر احتياط مستحب لُنگ بايد از ناف تا زانو، اطراف بدن را بپوشاند و بهتر آن است كه از سينه تا روى پا برسد و همچنين بنا بر احتياط مستحب، پيراهن بايد از سرِ شانه تا نصف ساق پا، تمام بدن را بپوشاند و درازى سرتاسرى بايد به قدرى باشد كه بستن دو سر آن ممكن باشد، و پهناى آن بايد به اندازه اى باشد كه يك طرف آن روى طرف ديگر بيايد.

(مسئله 335) تهيّه كفنِ زن بر شوهر است، اگرچه زن از خود دارايى داشته باشد؛ و همچنين اگر زنى در عده طلاق رجعى بميرد، شوهرش بايد كفنِ او را بدهد، و چنانچه شوهر بالغ نباشد يا ديوانه باشد، ولىّ شوهر بايد از دارايى او كفن زن را بدهد.

احكام حـنوط

(مسئله 336) بعد از غسل، واجب است كه ميّت را«حنوط» كنند؛ يعنى به پيشانى و كف دستها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهاى او كافور بمالند، و مستحبّ است به بينى ميّت هم كافور بمالند و بايد كافورِ ساييده و تازه باشد و اگر به واسطه كهنه بودن، عطر آن از بين رفته باشد، كافى نيست.

(مسئله 337) زنى كه شوهرش مرده و هنوز عده اش تمام نشده، اگرچه حرام است خود را خوش بو كند، ولى چنانچه بميرد، حنوط او واجب است.

احكام نماز ميّت

(مسئله 338) نماز خواندن بر ميّت مسلمان، اگرچه بچه باشد، واجب است؛ ولى بايد پدر و مادر آن بچه يا يكى از آنان، مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد.

(مسئله 339) نماز ميّت بايد بعد از غسل و حنوط و كفن كردن او خوانده شود، و اگر پيش از اينها يا در بين اينها بخوانند، اگرچه از روى فراموشى يا ندانستن مسئله باشد، كافى نيست.

(س 340) اگر مردى كه نماز ميّت را بلد باشد، پيدا نشود، آيا زن مى تواند نماز ميّت را بخواند؟

ج ـ مانعى ندارد. 18/8/74

نماز وحشت

(مسئله 341) مستحبّ است در شب اول قبر، دو ركعت«نماز وحشت» براى ميّت بخوانند، و دستور آن اين است كه در ركعت اول بعد از«حمد»، يك مرتبه «آية الكرسى» و در ركعت دوم بعد از «حمد»، ده مرتبه «سوره قدر» (انا انزلناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگويند:«اَلّلهُـمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا اِلَى قَبْرِ فُلان» و به جاى كلمه «فلان»، اسم ميّت را بگويند.

(مسئله 342) نماز وحشت را در هر موقع از شب اول قبر مى توان خواند؛ ولى بهتر است كه در ابتداى شب، بعد از نماز عشا خوانده شود.

غسلهاى مستحب

(مسئله 343) غسلهاى مستحب در شرع مقدّس اسلام بسيار است از آن جمله:

1 . غسل جمعه كه وقت آن از اذان صبح است تا ظهر، و بهتر است نزديك ظهر به جا آورده شود، و اگر كسى تا ظهر انجام ندهد، بهتر است كه بدون نيّت ادا و قضا تا عصر جمعه به جا آورد؛ و اگر در روز جمعه غسل نكند، مستحبّ است از شب شنبه تا غروبْ شنبه قضاى آن را به جا آورد. همچنين كسى كه مى ترسد در روز جمعه آب پيدا نكند، مى تواند روز پنج شنبه غسل را انجام دهد، بلكه اگر در شب جمعه غسل را به اميد آنكه مطلوب خداوند است به جا آورد، صحيح است، و مستحبّ است كه انسان در موقع غسل جمعه بگويد:«اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاشَرِيكَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَلّلهُـمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ اجْعَلْنِى مِنَ التَّوابِينَ وَ اجْعَلْنِى مِنَ الْمُتَطَهَّرِينَ»؛

2 . غسل شب اول ماه رمضان و تمام شبهاى فرد، مثل: شب سوم، پنجم و هفتم؛ ولى از شب بيست و يكم مستحبّ است كه همه شب غسل كند، و براى غسل شب اول، پانزدهم، هفدهم، نوزدهم، بيست و يكم، بيست و سوم، بيست و پنجم، بيست و هفتم و بيست ونهم بيشتر سفارش شده است و وقت غسلِ شبهاى ماه رمضان، تمام شب است و بهتر است مقارن غروب آفتاب به جا آورده شود، ولى از شب بيست و يكم تا آخر ماه، بهتر است غسل را بين نماز مغرب و عشا به جا آورد. همچنين مستحبّ است در شب بيست و سوم غير از غسل اول شب، يك غسل هم در آخر شب انجام دهد؛

3 . غسل روز عيد فطر و عيد قربان، كه وقت آن از اذان صبح است تا غروب، و بهتر است كه آن را پيش از نماز عيد به جا آورد، و اگر از ظهر تا غروب به جا آورد، احتياط آن است كه به قصد رجا انجام دهد؛

4 . غسل شب عيد فطر كه وقت آن از اول مغرب است تا اذان صبح، و بهتر است در اول شب به جا آورده شود؛

5 . غسل روز هشتم و نهم ذى حجّه، و در روز نهم بهتر است كه آن را نزديك ظهر به جا آورند؛

6 . غسل روز اول، پانزدهم، بيست و هفتم و آخر ماه رجب؛

7 . غسل روز عيد غدير كه بهتر است در وقت چاشت (صدر نَهار) انجام گيرد؛

8 . غسل روز بيست و چهارم ذى حجّه؛

9 . غسل روز عيد نوروز، پانزدهم شعبان، نهم و هفدهم ربيع الأول، روز بيست و پنجم ذى قعده؛ ولى غسل روز پانزدهم شعبان و نهم ربيع الأول را رجائاً انجام دهد؛

10 . غسل دادن بچه اى كه تازه بدنيا آمده؛

11 . غسلِ زنى كه براى غير شوهرش بوى خوش استعمال كرده است؛

12 . غسلِ كسى كه در حال مستى خوابيده؛ گرچه استحبابش معلوم نيست ؛ ليكن مى تواند رجائاً انجام دهد.

13 . غسلِ كسى كه جايى از بدنش را به بدن ميّتى كه غسل داده اند رسانده؛

14 . غسلِ كسى كه در موقع گرفتن خورشيد و ماه، نماز آيات را عمداً نخوانده، در صورتى كه تمام ماه و خورشيد گرفته باشد.

(س 344) كسى كه غسل مستحبّى، مثل غسل شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان را انجام داده، اگر بخواهد، نماز بخواند، آيا براى نماز بايد وضو بگيرد؟

ج ـ با همه غسلها، اعم از واجب و يا مستحب، مانند غسلهايى كه در رساله هاى عمليّه آمده، مى توان نماز خواند و وضو لازم نيست.