در هفت مورد به جاى وضو و غسل بايد تيمّم كرد:

اول:

تهيّه آب به قدر وضو يا غسل، ممكن نباشد.

(مسئله 345) اگر انسان در روستايى باشد، بايد براى تهيّه آب وضو و غسل، به قدرى جستجو كند كه از پيدا شدن آن نا اميد شود، و اگر در بيابان باشد، چنانچه زمين آن پست و بلند است و يا به واسطه درخت و مانند آن، عبور در آن زمين مشكل است، بايد در هر يك از چهارطرف اصلى به اندازه پرتاب يك تير كه در قديم با كمان پرتاب مى كردند[1] در جستجوى آب برود و اگر زمين آن اين طور نيست، بايد در هر طرف به اندازه پرتاب دو تير، جستجو نمايد.

دوم:

(مسئله 346) اگر كسى به واسطه پيرى يا ترس از دزد و جانور و مانند اينها يا نداشتن وسيله اى كه آب از چاه بكشد، به آب دسترس نداشته باشد، بايد تيمّم كند؛ همچنين است اگر تهيّه كردن آب يا استعمال آن به قدرى مشقّت داشته باشد كه مردم، آن را تحمّل نكنند.

سوم:

(مسئله 347) اگر شخصى از استعمال آب بر جان خود بترسد، يا بترسد كه به واسطه استعمال آن، بيمارى يا عيبى در او پيدا شود، يا بيمارى اش طول بكشد يا شدت يابد، يا به سختى معالجه شود، بايد تيمّم نمايد؛ ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند.

(مسئله 348) لازم نيست فرد يقين كند كه آب براى او ضرر دارد؛ بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد و از آن احتمال ترس براى او پيدا شود، بايد تيمّم كند.

چهارم:

(مسئله 349) هرگاه شخصى بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، خود او يا همراهانش، از تشنگى بميرند يا به بيمارى متنابهى كه باعث حرج مى شود مبتلا شوند يا به قدرى تشنه شوند كه تحمّل آن مشقّت دارد، بايد به جاى وضو و غسلْ تيمّم نمايد. نيز اگر بترسد حيوانى مانند اسب و قاطر كه معمولاً براى خوردن سرش را نمى بُرند، و يا حيوان حلال گوشتى كه سر بريدن آن باعث ضرر باشد، از تشنگى تلف شود، بايد آب را به آن بدهد و تيمّم نمايد، اگرچه حيوان مال خودش نباشد؛ همچنين است اگر كسى كه حفظ جان او واجب است، به طورى تشنه باشد كه اگر انسان، آب را به او ندهد، تلف شود.

پنجم:

(مسئله 350) كسى كه بدن يا لباسش نجس است و كمى آب دارد كه اگر با آن وضو بگيرد يا غسل كند، براى آب كشيدن بدن يا لباس او نمى ماند، بايد بدن يا لباسش را آب بكشد و با تيمّم نماز بخواند؛ ولى اگر چيزى نداشته باشد كه بر آن تيمّم كند، بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.

ششم:

(مسئله 351) اگر كسى غير از آبى كه استعمال آن حرام است، آب ديگرى ندارد، مثلاً آب غصبى است و غير از آن، آب ديگرى ندارد، بايد به جاى وضو و غسل، تيمّم كند.

هفتم:

(مسئله 352) هرگاه وقت به قدرى تنگ باشد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند، تمام نماز يا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مى شود، بايد تيمّم كند.

(مسئله 353) اگر شخصى عمداً نماز را به قدرى تأخير بيندازد كه وقت براى وضو يا غسل نداشته باشد، معصيت كرده، ولى نماز او با تيمّم صحيح است؛ اگرچه احتياط مستحب آن است كه قضاى آن نماز را بخواند.

(مسئله 354) كسى كه شك دارد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند، وقت براى نماز او مى ماند يا نه، بايد تيمّم كند.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. مجلسى (قدس سره) در كتاب «شرح من لا يحضره الفقيه» مقدار پرتاب تير را دويست گام معيّن فرموده است.