(مسئله 362) اگر شخص مختصرى از پيشانى و پشت دستها را هم مسح نكند، تيمّم او باطل است، چه عمداً مسح نكند يا مسئله را نداند و ندانستنش بخاطر كوتاهى در ياد گرفتن مسئله باشد؛ ولى دقّت زياد هم لازم نيست و همين قدر كه بگويند تمام پيشانى و پشت دست مسح شده، كافى است.

(مسئله 363) پيشانى و پشت دستها را بايد از بالا به پايين مسح كند، و كارهاى آن را پشت سر هم به جا آورد و اگر بين آنها به قدرى فاصله دهد كه نگويند تيمّم مى كند، باطل است.

(مسئله 364) در موقع نيّت بايد معيّن كند كه تيمّم او بدل از غسل است يا بدل از وضو، و اگر بدل از غسل باشد، بايد آن غسل را معيّن نمايد؛ و چنانچه اشتباهاً به جاى بدل از وضو، بدل از غسل يا به جاى بدل از غسل، بدل از وضو، نيّت كند يا مثلاً در تيمّم بدل از غسل جنابت، نيّت تيمّم بدل از غسل مسّ ميّت يا ما فى الذمّه نمايد، تيمّم او صحيح است.

(مسئله 365) انسان بايد براى تيمّم، انگشتر را از دست بيرون آورد و اگر در پيشانى يا پشت دستها يا در كف دستها مانعى باشد، مثلاً چيزى به آنها چسبيده باشد، بايد برطرف نمايد.

(مسئله 366) چيزهايى كه وضو را باطل مى كند، تيمّم بدل از وضو را هم باطل مى كند، و چيزهايى كه غسل را باطل مى نمايد، تيمّم بدل از غسل را هم باطل مى نمايد.

(مسئله 367) اگر كسى بدل از غسل جنابت، تيمّم كند، لازم نيست براى نماز وضو بگيرد، همان طور كه اگر بدل از غسلهاى ديگر نيز تيمّم كند، على الأظهر مى تواند نماز بخواند و وضو هم لازم نيست.

(س 368) آيا مى توان با تيمّم بدل از غسل جنابت، وارد مسجد شد و در جماعت شركت كرد؟

ج ـ مادام كه عذر غير از تنگى وقت باقى است،مانعى ندارد.

(س 369) اگر كسى عمداً تا وقت تنگ نشود، غسل نكند و نماز نخواند و در تنگى وقت، نماز را با تيمّم (تيمّم بدل از غسل) بخواند و براى نماز بعدى عمداً غسل نكند، نماز او چه حكمى دارد؟ آيا نمازش با همان تيمّم، درست است؟

ج ـ تأخير در نماز، عمداً و با تمكّن از وضو و غسل تا تنگى وقت كه فرد مجبور شود با تيمّم آن را به جا آورد، گناه و معصيت است و بايد توبه نمايد، هرچند خود نماز صحيح است، و اين گونه تيمّمها كه براى تنگى وقت است، براى نمازهاى بعدى كه وقتش موسّع است، مفيد نيست و نماز با آن باطل است، هرچند آن نماز را تا تنگى وقتش هم به تأخير بيندازد كه در اين صورت، باز بايد تيمّم نمايد و حكم سابق را دارد. 27/10/70

(س 370) كسى كه در تنگى وقت، قبل از اذان صبح در شبهاى ماه مبارك رمضان، در صورت عدم وجود آب و عدم غسل كردن تا طلوع آفتاب، تيمّم مى كند، آيا شرعاً مى تواند با آن تيمّمى كه كرده است، نماز بخواند يا بايد باز هم تيمّم كند؟

ج ـ تيمّم در تنگى وقت، فقط همان نماز يا كارى را كه براى آن تيمّم كرده، مباح مى كند و براى نمازهاى بعدى فايده ندارد. 20/3/75