(مسئله 517) براى چهار چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو ـ به دستورى كه بعداً بيان مى شود ـ به جا آورد:

1. چنانچه فرد در بين نماز، سهواً حرف بزند؛

2. چنانچه انسان در جايى كه نبايد نماز را سلام دهد (مثلاً در ركعت اول)، سلام دهد؛

3. در صورتى كه تشهّد را فراموش كند؛

4. هرگاه در نماز چهار ركعتى، بعد از سجده دوم، شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت؛ و در دو مورد هم، احتياط مستحب آن است كه سجده سهو بنمايد:

الف. در جايى كه يك سجده را فراموش نمايد؛

ب. در جايى كه بايد بنشيند، مثلاً موقع خواندن تشهّد، اشتباهاً بايستد، يا در جايى كه بايد بايستد، اشتباهاً بنشيند. مثلاً موقع خواندن حمد و سوره، اشتباهاً بنشيند.

(مسئله 518) اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اينكه نمازش تمام شده حرف بزند، بايد دو سجده سهو به جا آورد.

(مسئله 519) اگر در جايى كه نمازگزار نبايد سلام نماز را بگويد، سهواً بگويد: « السلام علينا و على عباد الله الصالحين » يا بگويد: « السلام عليكم »، بايد دو سجده سهو بنمايد؛ ولى اگر اشتباهاً مقدارى از اين دو سلام را بگويد، يا بگويد:« السلام عليك اَيّها النبى و رحمة الله و بركاته » ، احتيـاط مستـحب آن است كه دو سجده سهو به جا آورد.

(مسئله 520) اگر در جايى كه نبايد سلام دهد، اشتباهاً هر سه سلام را بگويد، به جا آوردن دو سجده سهو كافى است.

(س 521) اگر انسان فراموش كند و سجده سهو را انجام ندهد، نقل شده است كه هر وقت يادش آمد، بايد آن را به جا آورد. آيا منظور اين است كه در هر حالتى كه بود (مثلاً بىوضو يا بدون چادر و يا بدون سجده گاه صحيح)، مى تواند آن را به جا آورد؟ سجده سهو چند تاست؟

ج ـ شرايط نماز و سجده در سجده سهو، معتبر نيست. لذا فرد مى تواند بدون وضو هم آن را انجام دهد؛ امّا احتياط در مراعات است؛ و سجده سهو، در همه جا دو سجده است. 16/11/68

(س 522) اگر نمازگزار در نماز، هنگامى كه بايد سلام بدهد، از روى فراموشى (نه از روى شكّ در ركعات)، بلند شود، نمازش چه حكمى دارد؟

ج ـ نشستن به جاى ايستادن و بالعكس، اگر از روى فراموشى باشد، مضرّ به نماز نيست، لذا نمازش درست است؛ امّا احتياط در هر نشستن و ايستادن بى جا، به جا آوردن سجده سهو است. 27/10/70

دستور سجده سهو

(مسئله 523) دستور سجده سهو اين است كه نمازگزار، بعد از سلام نماز، فوراً نيّت سجده سهو كند و پيشانى را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است، بگذارد و بگويد: « بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَ صَلَّى اللهُ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ »، يا بگويد: « بِسمِ اللهِ وَ بِاللهِ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد»؛ ولى بهتر بگويد: « بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُه ». بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكى از ذكرهايى را كه گفته شد، بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهّد، سلام دهد. هر چند عدم شرطيت ذكر مخصوص مانند عدم شرطيت شرايط سجده در سجده سهو اقوى است. آرى، آنچه در تحقق و صدق سجده معتبر است در سجده سهو معتبر است .

قضاى سجده و تشهّد فراموش شده

(مسئله 524) سجده و تشهّدى را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز، قضاى آن را به جا مى آورد، بايد تمام شرايط نماز، مانند پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى ديگر را داشته باشد.

(مسئله 525) اگر كسى سجده يا تشهّد را چند دفعه فراموش كند، مثلا يك سجده از ركعت اول و يك سجده از ركعت دوم را فراموش نمايد، بايد بعد از نماز، قضاى هر دو را با سجده هاى سهوى كه براى آنها لازم است، به جا آورد و لازم نيست معيّن كند كه قضاى كدام يك آنهاست.