(س 813) اگر فردى بعد از خواندن حمد و سوره، بدون رفتن به ركوع، به سجده رود و وقتى كه به سجده اول رفت، بفهمد كه به ركوع نرفته است، چه كار بايد بكند؟

ج ـ اگر بعد از آنكه پيشانى به زمين رسيد، يادش بيايد كه ركوع نكرده، بايد بايستد و ركوع را به جا آورد و نماز را تمام كند، و بنا بر احتياط مستحب آن را دوباره بخواند. 21/3/75

(س 814) سربازانى كه از اول اذان صبح تا طلوع آفتاب، در پست نگهبانى اند، و معمولاً به دليل ندانستن مسئله، نمازهايشان را قضا مى كنند، چگونه بايد نماز بخوانند؟ ركوع و سجود را چگونه به جا آورند؟ در صورتى كه بايد ايستاده نماز بخوانند، آيا بايد براى ركوع طبق معمول خم شوند؟ اگر نتوانند سجده كنند، در سجده به چه مقدار بايد خم شوند؟ آيا بايد سنگ يا مهر در دست خود داشته باشند، و همراه با اشاره به سجده، آن را بر پيشانى بگذارند يا لازم نيست؟

ج ـ اگر بتوانند، بايد به صورت معمولى نماز بخوانند، و در صورت عدم امكان، بايد نماز را هر طور كه برايشان مقدور است ـ ولو با اشاره و ايما ـ بخوانند. 8/2/75

(س 815) آيا نماز گزار در هنگام خواندن نماز (اعم از قرائت حمد و سوره يا اذكار ديگر نماز) مى تواند براى توجه بيشتر به عبارت و كسب حضور در نماز آيه اى از حمد و سوره يا ذكرى ديگر از نماز را چند بار تكرار نمايد؟

ج ـ اگر چه گفته شده كه جايز است، امّا تركش احوط و اولى است. 25/2/81

(س 816) شخصى كه مشغول نماز واجب است و تلفن زنگ مى زند يا درحياط را مى زنند آيا مى تواند در بين نماز به قصد ذكر بگويد الله اكبر كه بعد بخواهد بفهماند كه در حياط را مى زنند يا تلفن زنگ مى زند؟

ج ـ گفتن الله اكبر براى مقصد ذكر شده چون ذكر است، مانعى ندارد. 20/11/82

(س 817) در نمازهاى يوميه در ركوع يا سجود، اگر ذكر «سُبْحانَ رَبّي الْعَظيمِ و بحمده» يا «سبحان رَبّي الاَْعلى و بحمده» يك مرتبه بگوييم، آيا نماز صحيح است يا خير؟ اگر يك بار «سُبْحانَ الله» بگوييم چطور؟

ج ـ يك مرتبه «سبحان الله» گفتن، در ذكر ركوع و سجده، كفايت نمى كند، و بايد سه مرتبه باشد؛ ولى يك مرتبه گفتن «سُبْحانَ رَبّي الْعَظيمِ و بحمده» و يا «سبحان رَبّي الاَْعْلى و بحمده» كفايت مى كند. 7/9/73

(س 818)اگر كسى عمداً در ركوع يك «سبحان الله» و در سجده يك «سبحان الله» بگويد، آيا نمازش صحيح است؟

ج ـ در ذكر ركوع و سجده، يك «سبحان الله» كافى نيست و اگر كسى با علم به حكم مسئله يك مرتبه بگويد، نمازش باطل است. 21/10/79

(س 819)جا به جا گفتن ذكر ركوع و سجده چه حكمى دارد؟

ج ـ ذكر «سبحان ربّى الأعلى و بِحَمده» را كه ذكر خاصّ سجده است، نمى توان در ركوع گفت، كما اين كه ذكر خاصّ ركوع، يعنى «سبحان ربّى العظيم و بحمده» را هم كه ذكر خاصّ ركوع است، نمى توان در سجده گفت. آرى، ذكر سه مرتبه «سبحان الله» را در هر يك از آن ها مى توان گفت، كما اين كه اگر جا به جا گفتن دو ذكر مخصوص از روى جهل به مسئله و يا از روى فراموشى انجام بگيرد، مانعى ندارد و به نماز، ضررى وارد نشده است. 25/8/79

(س 820) اگر در ركوع و سجود، افزون بر ذكر واجب، دعا و ذكر غلط خوانده شود، آيا مبطل نماز است؟

ج ـ ذكر غلط، اگر به قصد ورود و عمداً در ركوع و سجده خوانده شود، مبطل نماز است. 18/11/75

(س 821) فردى كه شست پايش باندپيچى شده است، آيا هنگام سجده بايد همان انگشت باند پيچى شده را بر زمين بگذارد يا ساير انگشتان پا را؟

ج ـ گذاشتن شست پا، ولو باندپيچى شده بر روى زمين، كافى است. 8/2/75

(س 822) در رساله آمده كه يكى از واجبات سجده، نهادن كف دست ها بر روى زمين است. آيا انگشتان دست هم شامل كف دست مى شوند؟ اگر انگشتان دست به طور كامل روى زمين قرار نگيرند، آيا سجده باطل است؟

ج ـ آرى، انگشتان هم جزو كف دست است و گذاشتن كف دو دست به مقدارى كه مسماى گذاشتن كف ـ ولو به گذاشتن بعضى انگشتان ـ صدق كند، كفايت مى كند.

(س 823)اگر كف دست بر روى زمين قرار گيرد، در حالى كه لبه دو فرش در زير دست باشند، و مقدارى هم فاصله داشته باشند و در اين صورت، باريكه اى از كف دست بر زمين نخواهد بود، آيا اين مسئله، نماز را باطل مى كند؟

ج ـ باطل نمى كند. 29/10/76

(س 824) اگر كسى در حال سجود نتواند تنها انگشت بزرگ خود را روى زمين بگذارد (يعنى همراه با انگشت بزرگ، چند انگشت كنارى هم با زمين تماس داشته باشد). آيا نمازش باطل است يا خير؟

ج ـ نمازش صحيح است. 24/4/75

(س 825)اگر در هنگام سجده، موى سر مانع از رسيدن به مُهر شود، نماز باطل مى شود يا نه؟

ج ـ بايد بين پيشانى و آنچه بر آن سجده مى كنند، چيزى نباشد. پس اگر موى جلوى سر مانع رسيدن پيشانى به مُهر باشد، سجده باطل است و باطل بودن سجده، موجب بطلان نماز است.

(س 826) بعضى اوقات در سجده اول، پيشانى دو بار به مُهر مى خورد، آيا دو سجده حساب مى شود؟

ج ـ يك سجده محسوب مى شود، چون برگشت قهرى بوده و برگشت بدون اختيار، كالعدم است و سجده محسوب نمى شود. 27/2/74

(س 827)نماز خواندن بر روى دو مُهر چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر دو مُهرى كه مى گذارند، قطرشان بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد، مانعى ندارد؛ چون جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى زانوهايش پست تر و بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد، مگر عذرى داشته باشند كه لازم باشد زير مُهر چيزى بگذارند يا چند مهر روى هم بگذارند. 16/5/79

(س 828)شخصى كه درد گردن دارد و نمى تواند سر بر مُهر بگذارد و بر روى چهار پايه و يا كتل هم نمى تواند نماز بخواند، آيا مى تواند مُهر را بر پيشانى خود بگذارد؟

ج ـ در صورت امكان، مُهر را روى بلندى بگذارد و سر را روى آن قرار دهد و در صورت عدم امكان، مُهر را به پيشانى بگذارد. 24/11/76

(س 829) آيا نشستن بين دو سجده، بايد به مقدار گفتن «استغفرالله ربي و اتوب اليه» باشد؟

ج ـ نشستن بعد از سجده اول واجب و به مقدار گفتن «استغفرالله ربي و اتوب اليه»، مستحب است. 26/11/75

(س 830)حكم نماز خواندن بر روى مُهرى كه بر اثر زيادى سجده كردن بر آن، سياه شده است، چگونه است؟

ج ـ سياهى مضر نيست؛ مگر آن كه به صورت جِرم باشد كه سجده روى مُهر، صدق نكند. 27/7/78

(س 831 )سجده كردن بر مُهرى كه داراى آينه است، چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر كسى پيشانى را بر روى خودِ مُهر (مايصحّ السجود عليها) قرار دهد، نمازش باطل نيست؛ ليكن بهتر است كه سجده بر روى مُهرى انجام شود كه نقش و نگار و آنچه موجب حواس پرتى است، نداشته باشد. 5/11/78

(س 832) مقدار چيزى كه سجده بر آن صحيح است، چقدر است؟ اگر به اندازه سكه يك ريالى باشد، آيا درست است يا خير؟

ج ـ مقدار لازم محلِ سجده در پيشانى، قدر مسمّا است، يعنى آن مقدار كه گفته شود پيشانى را بر چيزهايى كه سجده بر آن صحيح است قرار داده و ظاهراً به قدر سكه يك ريالى هم، كافى است. 5/8/69

(س 833) گاهى در پيشانى انسان جوش هايى پيدا مى شود كه هنگام سجده درد مى گيرد. آيا مى توان در سجده، پيشانى را كج روى مهر گذاشت؟ و اگر بعد از برداشتن سر از سجده، مهر به خون جوش ها آلوده شود، نماز چه حكمى دارد؟

ج ـ در سجده لازم نيست تمام پيشانى روى محلِ سجده و چيزهايى كه سجده بر آن صحيح است، باشد، بلكه مقدارى از پيشانى هم كفايت مى كند؛ امّا غيرپيشانى كفايت نمى كند. بنابراين، كج گذاشتن پيشانى مانعى ندارد؛ و امّا نسبت به آلوده شدن مُهر، بعد از نجس شدن، نمى توان روى موضع نجس سجده نمود، چون يكى از شرايط سجده و نماز، پاك بودن محلِ سجده است و خونِ جراحت كه كمتر از يك درهم است، به حكم معفوّ بودن كمتر از يك درهم، مبطل نماز نيست؛ ولى اگر در سجده بعدى محلِ سجده را نجس مى كند، نمى توان با آن نماز خواند، به جهت اينكه محلِ سجده بايد پاك باشد. 27/2/76

(س 834) مُهرى است به نام مُهر امين، كه موجب رفع شك است. آيا مى توان در شكّيات به آن اعتماد كرد؟ ضمناً هنگام گذاشتن سر، مُهر مقدارى فرو مى رود، آيا نمازخواندن با آن اشكال دارد يا خير؟

ج ـ اگر اطمينان و اعتماد پيدا كند و قرار گرفتن پيشانى روى مُهر به قدر ذكر سجده حاصل شود، نماز، صحيح است. 9/7/74

(س 835) سر گذاشتن بر مُهرى كه با بارگاه و اسم جلاله منقّش شده، چه حكمى دارد؟

ج ـ نماز، باطل نيست، ليكن بهتر است كه سجده بر روى مُهرى انجام شود كه نقش و نگار نداشته باشد. 13/9/74

(س 836) در مقام ضرورت، سجده كردن به اسكناس به عنوان كاغذ چه حكمى دارد؟

ج ـ سجده به انواع كاغذ، هر چند از چيزى مانند پنبه هم ساخته شده ـ كه سجده بر آن صحيح نيست ـ ، جايز است و مانعى ندارد. 27/2/78

(س 837) اگر در بين نماز، چيزى كه سجده بر آن جايز است، مفقود شود، و براى سجده چيزى پيدا نشود، آيا مى توان به ناخن سجده كرد؟

ج ـ اگر وقتْ وسعت دارد، بايد نماز را قطع كرد و چيزى كه سجده بر آن صحيح است پيدا كرد، و نماز را دو مرتبه خواند، و اگر وقتْ، تنگ است و يا با قطع كردن نماز هم چيزى كه سجده بر آن صحيح است، پيدا نشود تا بر آن سجده كرد، در اين صورت، بايد به مراتبى كه در مسئله 1061 «رساله توضيح المسائل» آمده، مراجعه و عمل شود. 30/4/74

(س 838) آيا سجده بر سيمان خالص، جايز است يا خير؟ سجده بر سيمان مخلوط با ماسه چطور؟

ج ـ صحيح نيست. 20/6/75

(س 839) حكم سجده كردن بر سيمان، موزائيك، كاشى، آهك و گچ پخته و همچنين تيمّم بر آن ها چيست؟

ج ـ سجده كردن بر سيمان، موزائيك، كاشى و همانند آن ها كه در اثر تغيير و تحوّل هاى زياد، ظاهراً زمين بر آن ها صدق نمى كند، درست نيست؛ امّا آهك، گچ پخته شده و مانند آن ها مثل آهك و گچ خام، سجده بر آن ها جايز است و تيمّم بر موارد ذكر شده، حكم سجده بر آن ها را دارد. 28/2/76

(س 840) آيا سجده بر تسبيح، جايز است؟

ج ـ اگر تسبيح از مايصّح عليه السجود باشد و سجده برآن صدق كند، جايز است.

26/11/74

(س 841) آيا سجده بر هسته خرما، جايز است يا خير؟

ج ـ اگر عرفاً جزء مأكولات نباشد، جايز است. 20/6/75

(س 842) كانت مكلفّة تصلّي فترة والجلباب حائل بين جبهتها و بين التربة، مع أنّها كانت جاهلة بالحكم، فما هو حكم صلواتها السابقة تلك؟

ج ـ إن كانت جهالتها قصوراً صحّت صلواتها الماضية. 5/1/75

(س 843) با توجه به كمبود آب و نبود وسيله هايى كه تيمم بر آن صحيح باشد و يا بتوان بر آن سجده كرد، اين افراد چگونه وضو سازند و چگونه سجده گذارند؟

ج ـ با فرض نبود آب و آنچه تيمم بر آن صحيح است، بايد نماز را اداءً بخواند و بعداً هم با پيدا كردن آب يا آنچه كه تيمم بر آن صحيح است نماز را قضا نمايد و در صورت نبودن چيزى كه سجده بر آن صحيح است بايد بر لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند و اگر از چيز ديگرى است بر همان چيز سجده كند و اگر آن هم ممكن نيست بايد بر پشت دست و چنان چه آن هم ممكن نباشد به چيز معدنى؛ مانند انگشتر عقيق سجده نمايد. 20/1/83

(س 844) شنيدن آيه سجده واجب از راديو و تلويزيون در برنامه هايى كه به طور مستقيم بخش مى شود، چه حكمى دارد؟ و اگر غيرمستقيم باشد، چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر كسى قرآن مى خواند و راديو و تلويزيون مستقيماً پخش مى كند و به عنوان آلت پخش است، مثل بلندگو، سجده واجب است؛ ولى اگر از نوار استفاده مى كنند، سجده واجب نيست.

(س 845) كسى كه سجده بر او واجب است (مثلاً پس از قرائت آيات سجده دار) بايد يك سجده به جا آورد يا دو سجده؟ و آيا بايد پس از آن، تشهّد و سلام بخواند؟

ج ـ سجده هاى قرآن، يكى است نه زيادتر، و هرگاه كسى در سجده واجب قرآن، پيشانى را به قصد سجده به زمين بگذارد، اگر چه ذكر نگويد، كافى است و گفتن ذكر، مستحبّ است؛ و تشهّد و سلام ندارد. 8/9/79

(س 846) آيا مى توان در ركوع و سجود، پس از ذكر واجب، به فارسى دعا كرد؟ در قنوت چطور؟

ج ـ دعا كردن به نحو مرقوم در سؤال، جايز است، ليكن نمى توان در قنوت به آن اكتفا كرد. 18/11/75