(س 896) اگر شخصى بعد از سر برداشتن از سجده، شك كند كه سجده اول است يا سجده دوم، امّا يكى از دو طرف را بيشتر احتمال دهد، حكمش چيست؟

ج ـ بايد بنا را بر اقل بگذارد. 2/3/68

(س 897) چنانچه بعد از سر برداشتن از سجده اول يا دوم، شك كنيم كه موهاى سر و يا چيز ديگرى، مانع از رسيدن پيشانى به مُهر بوده است يا خير، چه بايد كرد؟

ج ـ نبايد به شكّ خود اعتنا كرد. 8/4/75

(س 898) اگر كسى در تشهّد، شك كند كه سجده دوم را به جاى آورده است يا خير، تكليفش چيست؟

ج ـ به شك خود اعتنا نكند، چون شكّ بعد از محل است و اعتبار ندارد.

18/11/68 (س 899) آيا كسى كه در همه افعال و اعمال خود كثيرالشّك شده، مى تواند به ظن عمل كند؟ آيا ظن براى افرادى از اين قبيل، حجّت است؟

ج ـ در اين گونه موارد، ظن، حجّت نيست و نمى توان به آن عمل كرد. 27/9/68

(س 900) بنده در اكثر نمازها، به دليل حواسپرتى، بين ركعات يك، دو، سه يا چهار، شك مى كنم. آيا كثيرالشّك هستم؟

ج ـ به شك خود اعتنا نكنيد و بنا را بر دلخواه و نفع خود بگذاريد. 22/12/69

(س 901) كسى كه در مسائل عبادى و غير عبادى مبتلا به شك هاى مختلف است (حتّى گاهى برايش شكّى پيش مى آيد كه سابقه نداشته است)، وظيفه اش چيست؟

ج ـ نبايد به شكّ خود اعتنا كند. 6/4/74

(س 902) بنده بين ركعت هاى سه و چهار نماز، زياد شك مى كنم، و كثيرالشّك هستم. گاهى به وظيفه كثيرالشّك عمل مى كنم، ولى شيطان مرا وسوسه مى كند و احتمال سه ركعت را بيشتر مى دهم و ناراحتم كه يك ركعت كم خوانده باشم؛ و گاهى برعكس عمل مى كنم، ولى باز هم وسوسه مى شوم. آيا مى توانم به وظيفه كثيرالشّك عمل كنم، و بنا را بر چهار بگذارم و نمازم را تمام كنم و بعد يك ركعت نماز احتياط هم به جا آورم؟

ج ـ چون شكّ شما به خاطر كثرت، از حكم شك خارج است، لذا بنا را بر همان طرفى بگذاريد كه نماز با آن صحيح است و جبران نمى خواهد، يعنى در فرض سؤال، بنا را بر چهار بگذاريد و لازم نيست نماز احتياط هم بخوانيد.

(س 903) ما حكم من فرغ من الصلاة واخبره شخص بان صلاته ناقصة ركعة فهل يعول على كلامه؟

ج ـ التعويل غير لازم إلاّ مع الأطمينان والوثوق بقوله. 27/2/82

(س 904) اگر كسى در نماز خود زياد شك مى كند. مثلاً در نماز شك مى كند كه آيا در ركعت سوم است يا چهارم، يا مثلاً شك مى كند كه به سجده يا ركوع رفته يا نه، حكمش چيست؟

ج ـ اگر كسى در يك نماز، سه مرتبه شك كند يا در سه نماز پشت سر هم، مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شك كند، كثيرالشك است و چنانچه زياد شك كردن او از غضب يا ترس يا پريشانى حواس نباشد، به شكّ خود اعتنا نكند. 5/11/78

(س 905) فردى كثيرالشّك براى نگه داشتن شماره ركعات نماز، آن را ضمن نماز مى نويسد يا تسبيحى را در جانماز، جا به جا مى كند. آيا اين كار اشكالى دارد؟

ج ـ اشكالى ندارد. 6/12/71

(س 906)آيا احكام مربوط به سهو و شك و احتياط در خصوص نمازهاى مستحبّى به همان شكلى كه در نمازهاى واجب مطرح است، مجزى است يا خير؟ اگر كيفيّت به گونه اى ديگر است، لطفاً مرقوم فرماييد در خصوص جهر و اخفات، چه طور؟

ج ـ حكم شكّ در ركعات نمازهاى مستحبّى، مطلقاً چه يك ركعتى باشد، چه زيادتر، تخيير بين بناى بر اقل يا اكثر است، مگر آن كه بناى بر اكثر، موجب بطلان نمازش گردد كه در اين صورت، بنا را بر اقل مى گذارد و افضل، بناى بر اقل است، مطلقاً؛ و امّا شكّ در افعال آن، حكم شكّ در افعال نماز واجب را دارد كه اگر در محلّ است، به جا مى آورد و اگر از محلّش تجاوز نموده، اعتبار ندارد و نمازش صحيح است؛ و امّا حكم نسيان و فراموشىِ اجزاى آن، اتيان و به جا آوردن آن است، گرچه موجب زيادى ركن شود؛ چون زيادى ركن در نماز مستحبّى، موجب بطلان نيست، ليكن نقصان ركن در آن، موجب بطلان است، كما اين كه زياد شدن يك ركعت هم در آن، موجب بطلان است؛ و ناگفته نماند كه نمازهاى مستحبّى، سجده سهو ندارند، نه براى فراموشى سجده و تشهّد، و نه براى مثل كلام بيجا و بقيّه اسباب آن. آرى، تشهّد و سجده فراموش شده نماز مستحبّى، همانند واجب، قضا دارد. 1/9/79

(س 907)من در نماز، بسيار شك مى كنم. راه از بين رفتن شك در نماز چيست؟

ج ـ به شكّ خود اعتنا ننماييد و هميشه بنا را بر صحيح بودن بگذاريد و بينى شيطان را با اعتنا نكردن و بنا را بر صحّت گذاشتن، به خاك بماليد و با كار در منزل و تفريح هاى سالم، مى توانيد مشكل شكّ زياد را از خود دور نماييد. 1/9/79