(س 2145) چند نفر از دانش آموزان از لحاظ توان دست راست يا چپ، دچار نارسايى هستند به طورى كه براى وضو گرفتن دچار مشكل هستند و قادر به رساندن آب به تمام قسمت دست نيستند. وضوى اين افراد با اين شرايط، چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر خودشان متوجّه نشوند، مانعى ندارد، چون به بيش از توجّه خودشان تكليف ندارند، و نبايد نرسيدن آب به بعضى از مواضع وضويشان را به آنان گفت و اعلامْ كار نادرستى است؛ ليكن اگر خودشان متوجّه شدند و سؤال نمودند بايد آنان را متوجّه كرد و اگر نمى توانند و يا برايشان زحمت فوق العاده دارد، شستن بقيّه مواضع به حكم لاحَرَج و عدم تكليف به امر غير مقدور و نبودن مورد از موارد تيمّم، كفايت مى كند، مگر آن كه تمام يك عضو چنين باشد كه احتياط در وضوى بقيّه اعضا و تيمّم است. 25/2/80

(س 2146) فردى به علت فلج بودن يك دست، ترتيب وضو را نمى تواند انجام دهد، حكم وضوى او چگونه است؟

ج ـ بايد به هر صورتى كه مى تواند و بدون زحمت باشد، ترتيب وضو را رعايت كند و اگر زحمت دارد، شرطيّت ترتيب از او ساقط است؛ و نسبت به خودشان هم هرطور كه عمل نمايند برايشان كفايت مى كند و نبايد در آن دخالت نمود و دخالت نادرست است. 9/11/79

(س 2147) نابينايان در هنگام وضو مانع موجود در اعضاى وضو را نمى بينند، آيا بايد هميشه فردى ناظر وضوى آنان باشد تا موانع را رفع كند، يا اين كه وضوى آنان به همين گونه صحيح است؟

ج ـ نه تنها لازم نيست در وقت وضو و غسل كسى با او باشد، بلكه اطمينان خودش به عدم وجود مانع در صحت وضو و غسل، كافى است؛ بلكه تذكر ديگران، هم مذموم است و هم نادرست، چون ايجاد زحمت براى آنان مى نمايد و به طور كلّى در مثل وضو و نماز كه حقّ الله است، اعلام ديگران چون باعث زحمت مى شود، مذموم و ناپسند است. 15/3/79

(س 2148) وظيفه برخى از افرادى كه دچار فلج مغزى هستند و دامنه حركتى بسيار محدودى دارند و موالات مراحل وضو را نمى توانند رعايت كنند، چگونه است؟

ج ـ وضوى آنها به همان نحو كه مقدورشان مى باشد، صحيح است؛ چون ترك موالات گرچه منجر به خشك شدن اعضاى قبلى هم بشود مضرّ به وضوى آنها نيست، به خاطر آن كه خشك شدن اعضا، شرط اختيارى است يعنى با اختيار و اراده نبايد آن قدر شستن عضو بعدى را طول دهد كه اعضا يا عضو سابق برآن خشك شود، وگرنه اگر به وسيله حرارت و گرمى هوا يا به وسيله عدم توانايى، مثل مورد سؤال و امثال آنها كه اختيارى نمى باشد، خشك شود، ضررى بهوضو نمى زند، خلاصه آن كه خشك نشدن عضو قبلى در وضو، شرط اختيارى بودن است و در حال عدم اختيار، شرطيت ندارد و وضو، با خشك شدن حتّى عضو قبلى هر عضوى كه مشغول شستن و يا مسح كردن آنهاست، مضر نيست؛ و ناگفته نماند كه موالات به معناى پى در پى انجام دادن هم، همان حكم خشك نشدن اعضا را دارد يعنى فاصله انداختن بين اعضاى وضو به مقدارى كه به وحدت وضو و عمل واحد عرفى بودن آن ضرر بزند، به علاوه كه اصل مضرّ بودن آن، محلّ اشكال است و دليل معتدٌبه هم ندارد و فقط مبنى بر احتياط است و بر فرض مضرّ بودن نيز اختصاص به حال اختيار دارد و نسبت به مورد ذكر شده در سؤال كه اختيار و قدرت ندارد، مطمئناً مضرّ نبوده و نيست. 15/3/79

(س 2149) شخصى كه از ناحيه دست راست دچار ناتوانى (فلج) است، براى مسح سر، چگونه بايد عمل كند؟

ج ـ در مسح سر لازم نيست با دست راست باشد، بلكه با دست چپ حتّى براى افراد سالم نيز، جايز است. 25/2/80

(س 2150) كمك كردن به افراد معلول جهت انجام وضو (آب ريختن، شستن دست ها و صورت)، چه حكمى دارد؟ و تا چه حد مى توان به آنها در اين زمينه كمك كرد (مثلاً جهت مسح سر و پا).

ج ـ مانعى ندارد. آرى، اعمالى كه خودشان بدون كمك مى توانند انجام دهند، نبايد در آن اعمال كمك بگيرند و كمك گرفتنشان موجب بطلان عملشان مى شود؛ و ناگفته نماند كمك كردنى مبطل است كه وضو گيرنده در آن، هيچ دخالتى نداشته باشد، همانند ميّت بين دو دست غسّال و مرده شوى، وگرنه كمك كردن همانند آب ريختن در دست وضو گيرنده و يا حتّى ريختن آب روى دست هاى او به وسيله شيلنگ و يا وسيله ديگر در حالى كه خود وضو گيرنده دستش را حركت مى دهد و اين طرف و آن طرف مى نمايد، مبطل وضو نمى باشد. 15/3/79

(س 2151) با توجّه به اين كه استفاده از وسايل توان بخشى مانند انواع كرست ها، كفش هاى طبى و...، جهت حفظ حالت عضلات و اندام ها و مفاصل در نواحى صورت، دست ها و انگشتان در بسيارى از موارد، مانع از رسيدن آب مى گردد، حكم وضوى افرادى كه از اين وسايل استفاده مى كنند، چگونه است؟

ج ـ اگر معظم اعضاى وضو مانند دو دست را نگرفته باشند، وضوْ حكم جبيره را دارد و اگر معظم اعضاى وضو را گرفته باشد، بايد جمع نمايد بين عمل جبيره و تيمّم، اگرچه كفايت تيمّم در اين صورت، بعيد نيست. 15/3/79

(س 2152) آيا افراد معلول در هنگام وضو گرفتن مى توانند به جاى استفاده از دست ها براى شستن صورت و دست ها، صورت و دست ها را مستقيماً زير آب قرار دهند و يا در آب جارى يا قليل فرو برند؟

ج ـ مى توانند و اختصاص به آنها نيز ندارد، بلكه براى ديگران هم كه سالم هستند، جايز است؛ زيرا آنچه در وضو لازم است، اصل شستن صورت و دست ها از بالا به پايين است، چه با ريختن آب با دست و دست كشيدن، چه با گرفتن زير شير آب يا شيلنگ و يا با فرو بردن در آب؛ ليكن در همه موارد بايد رعايت شسته شدن از بالا به پايين بشود. 15/3/79

(س 2153) آيا معلولانى كه مشكلات حركتى شديد دارند و براى وضو گرفتن دچار دشوارى هاى فراوان هستند، مى توانند به جاى وضو، تيمّم نمايند؟

ج ـ اگر همه راه هاى ذكر شده در رساله هاى عمليّه برايشان مشقّت دارد و همچنين انجام وضو با كمك گرفتن از نايب نيز مشقّت و دشوارى دارد، مى توانند به دليل همان دشوارى ها و حَرَج ها كه كم تر از حَرَج ها و ضررها براى بيمارى كه آب برايش ضرر دارد و يا شخص سالمى كه صِرفاً استفاده از آب برايش حَرج و مشقّت دارد، نمى باشد، تيمّم نمايد؛ و ناگفته نماند كه جواز تيمّم براى بيمار و دير خوب شدن بيمار هم جزو ضررها و حَرَج هاى مجوّز تيمّم است، كما اين كه مطلق مشقّت و دشوارى در غير بيمار نيز در حكم جواز است، مثل سرماى زياد، ترك خوردن دست و امثال آنها، و لازم نيست كه حَرَج و دشوارى در مورد سؤال فوق العاده باشد، بلكه دشوارى كه منافات با سهولت اسلام دارد، كفايت مى كند. 15/3/79