|
تحلیل اخبار باب دیه
از «مفتاح الکرامـه» و «جواهر» استفاده میشود که فقهای امامیه در باره دیه کامل و روش انتخاب، اتفاق نظر ندارند: الف) مشهور فقها از قدیم تا عصر حاضر بر آنند که انتخاب یکی از موارد ششگانه (صد شتر، دویست گاو، هزار گوسفند، هزار دینار و دویست حله) با جانی است و مخیر است و فرقی بین صورت تساوی و اختلاف قیمتها نیست. نظر «امام خمینی» در تحریر هم همین است: «الظاهر أن الستة أصول في نفسها، وليس بعضها بدلاً عن بعض ولا بعضها مشروطاً بعدم بعض، ولا يعتبر التساوي في القيمة ولا التراضي، فالجاني مخير في بذل أيها شاء» (امام خمینی، 1390 ق، ج2، ص555)؛ ظاهر این است که امور ششگانه دیات، هر کدام وظیفه اصلی است و جانی در انتخاب هر یک از آنها مخیر است و رعایت تنویع ـ وجوب هر جنس بر دارندگان آن جنس ـ لزومی ندارد. بنابراین، هر کس میتواند هر نوعی را که بخواهد انتخاب کند، ولو اینکه قیمتها مختلف باشد. در مقابل، جمعی از فقها گفتهاند: بر دارندگان نقدینه،درهم و دینار و بر شترداران، شتر و بر گاوداران، گاو و بر گوسفندداران، گوسفند و بر بافندگان و پارچهداران حله واجب است و این قول مختار «صدوق» و «مفید» و «شیخ» در «نهایه» و «خلاف» و «مبسوط» و «سلار» در «مراسم» و «ابن حمزه» در «وسیله» و «قاضی ابن براج» است. ظاهراً قاضی ابن براج کفایت انواع ششگانه را منوط به تساوی قیمت آنها میداند و صاحب جواهر این قول را خلاف فتاوا و اجماع منقول معرفی میکند.
|