الف) آیا دیه جبران خسارت است یا نوعی مجازات است؟

در این‌جا لازم است بررسی شود که دیه در اسلام دیه عقوبت و مجازات است یا عوض مالی، یا هر دو؟ روایات در این باره متفاوت است:

1. تعریف عقوبت: «الجزاء الذي یستحقه الجاني نظیر ما وقع عنه منه من معصیة لأمر الشارع، أو نهیه سواء أکان هذا الجزاء مقدراً من قبل الله سبحانه وتعالی، حقاً لله، أو للعبد، أو کان مقدراً من قبل ولي الأمر بما خول الله له من سلطة» (حفناوی، 1406ق، ص140).

2. بعضی از فقها، آن را عوض مالی، جبران خسارت مالی که دامن‌گیر خانواده مقتول شده می‌دانند.

«علامه مصطفی زرقاء»، فقیه معاصر می‌گوید: «وتعلیل ذلک في ما یظن هو أن الدیة إنما هي تعویض عن الضرر المالي الذي یصیب أهل القتیل في القتل الخطاء...» (زرقاء، ص390).