|
بررسی
در اینگونه احادیث معمولاً بحث سندی مطرح نمیشود؛ زیرا امور تعبدی صرف نیست، بلکه اموری عقلایی است که هر انسانی با اندک توجهی به حقیقت آن اذعان میکند. بنابراین، بحث پیرامون رجال آن، با توجه به مورد اعتمادبودن مضمون آن کار مفیدی نیست. دلالت حدیث بر بیمه بسیار خوب و واضح است؛ بهگونهای که اگر این مسأله برای ما مسلم نبود که بیمه با این شکل و شمایل امر جدید و نویی است، میگفتیم این روایت از حضرت صادق (ع) صادر شده تا مردم را در آن زمان به بیمهشدن تشویق و ترغیب کند و فواید بیمه را لمس کنند. ولی اکنون که بیمه امر مستحدثی است، میگوییم کلام ائمّه (ع) عام و فراگیر است؛ بهگونهای که در آن زمانها، عاقله و پیوندهای قبیلهای مصداق آن بوده و امروزه بیمه مصداق آن است. تتبعکننده در روایات، از اینگونه مضامین عام، فراوان مییابد که میتوانند ترغیب به همکاری با یکدیگر را نشان دهند و چون بازگشت این دسته از روایات نیز به همان امر عقلایی است، از ذکر احادیث بیشتر خودداری میشود. دسته سوم، روایاتی هستند که در «کتاب عتق» به چشم میخورند و مضمون آنها این است که اگر کسی بردهای را آزاد کرد که راه چارهای ندارد و نمیتواند امرار معاش کند، موظف است از او حمایت کند. نظیر این روایت: عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ، قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُعْتِقُ غُلَاماً صَغِيراً أَوْ شَيْخاً كَبِيراً أَوْ مَنْ بِهِ زَمَانَةٌ وَ مَنْ لَا حِيلَةَ لَهُ؟ فَقَالَ: «مَنْ أَعْتَقَ مَمْلُوكاً لَا حِيلَةَ لَهُ فَإِنَّ عَلَيْهِ أَنْ يَعُولَهُ حَتَّى يَسْتَغْنِيَ عَنْهُ وَ كَذَلِكَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) يَفْعَلُ إِذَا أَعْتَقَ الصِّغَارَ وَ مَنْ لَا حِيلَةَ لَهُ» (همان، ج6، ص181)؛ به حضرت رضا (ع) نامه نوشتم و پیرامون شخصی که کودک یا پیرمرد یا زمینگیر و کسی که راه به جایی ندارد را از بردگی آزاد میکند، پرسش کردم، حضرت فرمود: هر کس بردهای که راه به جایی نمیبرد را آزاد کند، به عهده اوست که وی را سرپرستی کند تا به حد بینیازی برسد. حضرت علی (ع) نیز هرگاه که کودک یا کسی که چاره به جایی نداشت را آزاد میساخت، همینگونه عمل میکرد.
|