واجبات نماز، يازده چيز است:

1. نيّت؛ 2. قيام (ايستادن)؛ 3. تكبيرة الاحرام، يعنى گفتن «اللّه اكبر» در اول نماز؛ 4. ركوع؛ 5. سجود؛ 6. قرائت؛ 7. ذكر؛ 8. تشهّد؛ 9. سلام؛ 10. ترتيب؛ 11. موالات، يعنى پى درپى بودن اجزاى نماز.

(مسئله 179) بعضى از واجبات نماز، ركن است، يعنى اگر انسان آنها را به جا نياورد، يا درنماز اضافه كند، عمداً باشد يا اشتباهاً، نماز باطل مى شود و بعضى ديگر، ركن نيست، يعنى اگرعمداً كم يا زياد شود، نماز باطل مى شود و چنانچه اشتباهاً كم يا زياد گردد، نماز باطل نمى شود.

اركان نماز پنج چيز است:

1. نيّت؛ 2. تكبيرة الاحرام؛ 3. قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام و قيام متصل به ركوع، يعنى ايستادن پيش از ركوع؛ 4. ركوع؛ 5. دو سجده.

1. نيّت

(مسئله 180) انسان بايد نماز را به نيّت قربت، يعنى براى انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد و لازم نيست نيّت را از قلب خود بگذراند يا مثلا به زبان بگويد كه: چهار ركعت نمازظهر مى خوانم قربةً الى اللّه.

2. تكبيرة الاحرام

(مسئله 181) گفتن «اللّه اكبر» در اول هر نماز، واجب و ركن است و بايد «اللّه» و حروف «اكبر» و دو كلمه «اللّه» و «اكبر» پشت سرهم گفته شود و نيز بايد اين دو كلمه به عربى صحيح گفته شود و اگر به عربى غلط گفته شود، يا مثلا كسى ترجمه آن را به فارسى بگويد، صحيح نيست.

3. قيام (ايستادن)

(مسئله 182) قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام و قيام پيش از ركوع كه آن را «قيام متصل به ركوع» مى گويند «ركن» است؛ ولى قيام در موقع خواندن حمد و سوره، و قيام بعد از ركوع، ركن نيست و اگر كسى آن را از روى فراموشى ترك كند، نمازش صحيح است.

4. قرائت

(مسئله 183) در ركعت اول و دوم نمازهاى واجب يوميه، انسان بايد اول حمد و بعد از آن، يك سوره تمام بخواند. و در ركعت سوّم و چهارم نماز مى تواند يك حمد بخواند يا سه مرتبه تسبيحات اربعه «سبحان اللّه والحمد للّه ولا إله إلاّ اللّه واللّه أكبر» بگويد، و اگر يك مرتبه هم تسبيحات اربعه را بگويد كافى است .

(س 184) تكليف شخصى كه قدرت فراگيرى نماز صحيح را ندارد (مثلاً معلّم هر چه تلاش مى كند، شاگرد به علّت عدم قدرت فراگيرى، در نماز اشتباهاتى دارد و نمى تواند تلفظ صحيح را فراگيرد)، از نظر صحّت نماز و يا مسائل شرعى مربوط به آن چيست؟

ج ـ صحّت قرائت به مقدار قدرت و توان، كافى است و زيادتر از آن، لازم نيست. 30/2/80

(س 185) اگر تسبيحات اربعه، كمتر يا بيشتر از سه مرتبه گفته شود، چه حكمى دارد؟

ج ـ يك مرتبه خواندن، كفايت مى كند و خواندن تا سه مرتبه، مستحبّ است و خواندن مازاد بر آن، به قصد ذكر مطلق، بلااشكال است. 4/7/74

(س 186) كسى كه نماز جمعه نخوانده، مى خواهد نماز ظهر بخواند. آيا قرائت را بايد به جهر (بلند) بخواند يا اِخفات (آهسته)؟ آيا اصلاً جهر، جايز است يا نه؟

ج ـ جهر در قرائت نماز ظهر روز جمعه، نه تنها جايز، بلكه على الاقوى مستحب است. 5/10/75

5. ركوع

(مسئله 187) نمازگزار در هر ركعت، بعد از قرائت، بايد به اندازه اى خم شود كه بتواند دستهايش را به زانو بگذارد و اين عمل را «ركوع» مى گويند.

(مسئله 188) اگر نمازگزار به اندازه ركوع خم شود، ولى دستها را به زانو نگذارد، اشكال ندارد.

6. سجود

(مسئله 189) نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از ركوع، دو سجده كند؛ و «سجده» آن است كه پيشانى و كف دو دست و سر دو زانو و سردو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.

(مسئله 190) دو سجده، روى هم يك ركن است كه اگر كسى درنماز واجب، عمداً يا از روى فراموشى هردو را ترك كند، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد، نمازش باطل است.

(س 191) بعضى اوقات در سجده اول، پيشانى دو بار به مُهر مى خورد، آيا دو سجده حساب مى شود؟

ج ـ يك سجده محسوب مى شود، چون برگشت، قهرى بوده و برگشت بدون اختيار، كالعدم است و سجده محسوب نمى شود. 27/2/74

(س 192) حكم سجده كردن بر سيمان، موزائيك، كاشى، آهك، گچ پخته و همچنين تيمّم بر آنها چيست؟

ج ـ سجده كردن بر سيمان، موزائيك، كاشى و همانند آنها كه در اثر تغيير و تحوّلهاى زياد، ظاهراً زمين بر آنها صدق نمى كند، درست نيست؛ امّا آهك، گچ پخته شده و مانند آنها مثل آهك و گچ خام، سجده بر آنها جايز است و تيمّم بر موارد ذكر شده، حكم سجده بر آنها را دارد. 28/2/76

چيزهايى كه سجده برآنها صحيح است

(مسئله 193) بايد بر زمين و چيزهاى غيرخوراكى اى كه از زمين مى رويد، مانند چوب و برگ درخت، سجده كرد و سجده برچيزهاى خوراكى و پوشاكى، صحيح نيست و نيز سجده كردن برچيزهاى معدنى، مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است؛ امّا سجده كردن برسنگهاى معدنى، مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه، اشكال ندارد.

سجده هاى واجب قرآن

(مسئله 194) در هريك از چهار سوره «سجده»، «فُصّلت»، «نجم» و «علق»، يك آيه سجده است كه اگر انسان بخواند يا به آن گوش دهد، بعد از تمام شدن آن آيه، بايد فوراً سجده كند و اگر فراموش كرد، هر وقت يادش آمد، بايد سجده نمايد.

(مسئله 195) اگر انسان موقعى كه آيه سجده را مى خواند، از ديگرى هم بشنود، چنانچه گوش داده، دو سجده نمايد و اگر به گوشش خورده، يك سجده كافى است.

(مسئله 196) در سجده واجب قرآن نمى توان بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى سجده كرد، ولى ساير شرايط سجده را كه در نماز است لازم نيست مراعات كند.

7. تشهُّد

(مسئله 197) در ركعت دوم تمام نمازهاى واجب و مستحب و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا، نمازگزار بايد بعد از سجده دوم بنشيند و در حال آرام بودن بدن، تشهّد بخواند، يعنى بگويد:

«اَشْهَدُ اَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد».

8. سلام نماز

(مسئله 198) بعد از تشهّد ركعت آخر نماز، واجب است نمازگزار، در حالى كه نشسته و بدنش آرام است، بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» و احوط استحبابى آن است كه «وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُهُ» را اضافه نمايد، يا بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلَى عِبادِ الله الصّالِحِينَ»، و مستحبّ است بعد از تشهّد و قبل از سلام بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُهُ».

9. ترتيب

(مسئله 199) اگر كسى عمداً ترتيب نماز را به هم بزند، مثلا سوره را پيش از حمد بخواند، يا سجود را پيش از ركوع به جا آورد و يا ترتيب امور ديگرى را عمداً به هم بزند، نمازش باطل مى شود.

10. مُوالات

(مسئله 200) انسان بايد نماز را با موالات بخواند؛ يعنى كارهاى نماز، مانند ركوع و سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و چيزهايى را كه در نماز مى خواند، به طورى كه معمول است، پشت سر هم بخواند و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند، نمازش باطل است.