«مسافر» بايد نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط، شكسته به جا آورد، يعنى دو ركعت بخواند:

1. سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد؛

(مسئله 216) كسى كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است، اگرچه رفتن او كمتر از چهار فرسخ هم باشد، بايد نماز را شكسته بخواند؛ چه همان روز و شب بخواهد برگردد يا غير آن روز و شب.

2. از اول مسافرت، قصد هشت فرسخ را داشته باشد. پس اگر به جايى كه كمتر از هشت فرسخ فاصله دارد، مسافرت كند و بعد از رسيدن به آنجا قصد كند جايى برود كه با مقدارى كه آمده هشت فرسخ شود، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته، بايد نماز را تمام بخواند؛ ولى اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ ديگر برود يا مقدارى برود كه با برگشتن هشت فرسخ باشد، بايد نمازش را شكسته بخواند؛

3. در بين راه، از قصد خود برنگردد. پس اگر پيش از رسيدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد يا مردّد شود و آنچه كه رفته با برگشت، هشت فرسخ نباشد، بايد نماز را تمام بخواند؛

4. نخواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد، يا ده روز يا بيشتر در جايى بماند. پس كسى كه مى خواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، يا ده روز در محلّى بماند، بايد نماز را تمام بخواند؛

5. براى كار حرام سفر نكند، و اگر براى كار حرامى، مانند دزدى سفر كند، بايد نمازش را تمام بخواند؛ همچنين است اگر خودِ سفر، حرام باشد، مثل آنكه براى او ضرر داشته باشد، يا زن، بدون اجازه شوهر به سفرى برود كه بر او واجب نباشد و منافى با شئون خانوادگى مرد و يا به صورت اعتراض و بيرون رفتن از خانه يا مزاحم حقوق واجب زوج باشد؛ ولى اگر مثل سفر حجْ واجب باشد، بايد نمازش را شكسته بخواند؛

6. از صحرانشينهايى نباشد كه در بيابانها گردش مى كنند و هر جا آب و خوراك براى خود و حَشَمشان پيدا كنند، مى مانند و بعد از چندى به جاى ديگر مى روند. صحرانشينها در اين مسافرتها بايد نماز را تمام بخوانند؛

7. كثيرالسفر نباشد. بنابراين، شتردار و راننده و چوبدار و كشتيبان و مانند اينها، اگرچه براى بردن اثاثيه منزل خود مسافرت كنند، در غير سفر اول بايد نماز را تمام بخوانند؛ ولى در سفر اول، اگر كوتاه باشد، نمازشان شكسته است؛ ولى اگر سفر اوّل او طول بكشد يا از مكانى به مكان ديگر برود كه عرفاً بگويند كثيرالسفر است بايد نماز را تمام بخواند.

8. به حدّ ترخّص برسد، يعنى از وطنش يا جايى كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند، به قدرى دور شود كه ديوار شهر را نبيند و صداى اذان آن را نشنود؛ ولى بايد در هوا غبار يا چيز ديگرى نباشد كه از ديدن ديوار و شنيدن اذان جلوگيرى كند و لازم نيست به قدرى دور شود كه مناره ها و گنبدها را نبيند، يا ديوارها هيچ پيدا نباشد؛ بلكه همين قدر كه ديوارها كاملا معلوم نباشد، كافى است.

(مسئله 217) مسافر مى تواند در «مسجدالحرام» و «مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله)» و «مسجد كوفه» نمازش را تمام بخواند؛ و همچنين است در مكّه و مدينه. ولى اگر بخواهد در جايى كه اول جزو اين مساجد نبوده و بعد به اين مساجد اضافه شده و يا در غير مسجدالحرام و مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله)، در جاهاى ديگر مكّه و مدينه نماز بخواند، احتياط مستحب آن است كه شكسته بخواند، اگرچه اقوى، صحّت تمام است. همچنين مسافر مى تواند در تمام روضه شريفه حضرت سيّدالشهداء(عليه السلام)و در صحن حرم، نماز را تمام بخواند.

(س 218) براى كسى كه از شهرى به شهرى ديگر مسافرت مى كند، ابتداى سفر از كجاست؟ همچنين انتهاى سفر كه در صورت صدق مسافت شرعى، نمازش شكسته مى شود، كجاست؟

ج ـ ابتداى مسافت، بيرون شهر است (يعنى جايى كه خارج شهر محسوب مى شود) و آخر مسافت، جاى معيّن شهر است، اگر مقصد همان جا باشد. مثلاً اگر در بيمارستان شهر كار داشته باشد، آخر مسافت، همان بيمارستان است، و اگر مى خواهد به شهرى (مثلاً به قم يا مشهد براى زيارت و سياحت) برود، آخر مسافت، اولِ شهر مقصد است. 13/2/75