* رضا احمدی

این مقاله درباره فتاوای خلاف مشهور یا شاذ در دیه می­باشد. قانون دیه در بین ملت های مختلف قدیم و جدید وجود دارد. اسلام قانون دیه عصر جاهلیت را با اصلاحاتی پذیرفت. در کنار فتاوای مشهور فقهاء، فتاوای غیر مشهور نیز در ابواب فقه و از جمله احکام دیه دیده می شود. احکام شریعت به احکام ثابت و متغیر تقسیم می­گردد. دیه از احکام متغیر شریعت می­باشد و بدین خاطر مجتهد می­تواند در مقام استنباط به نتایجی برخلاف فتاوای مشهور برسد. فتوای خلاف مشهور پیامدهای ناگواری برای صاحب فتوا را موجب می­ شود.

ریشه اختلاف فتاوا، در عواملی چون تعارض روایات، توجه یا عدم توجه به زمان و مکان، عرف، شخصیت و مکتب فقیه باز می­ گردد. در این مقاله به فتاوای خلاف مشهور در بین قدما و چند تن از فقهای معاصر پرداخته و هجده نمونه از فتاوای شاذ فقهای قدیم ذکر شده است، این فتاوا معمولا در مسایل جزیی می­ باشد. هر یک از گروه فقهای قدیم و معاصر در فتوای خلاف مشهور خود دارای مبانی خاص به خود هستند.

آیات: صانعی، غروی و منتظری جزو فقهای معاصری هستند که در موضوع دیه دارای فتاوای خلاف مشهور می باشند و هر یک از آنها در افتاء دارای مبانی خاص به خود هستند. برای مثال آیت الله صانعی که بیشترین فتوا را در این زمینه دارا می ­باشد، دارای مبنای کرامت انسان است، آیت الله منتظری حق شهروندی را مبنا قرار داده و آیت الله غروی توجه به قرآن و زدودن پیرایه­ ها از احکام اسلام را، مبنای فتوای خویش قرار داده است.

برخی از فتاوای خلاف مشهورمانند: برابری دیه مسلمان و غیرمسلمان، عدم تفاوت دیه زن و مرد، تخصیص تغلیظ دیه در ماه های حرام و ... می­ باشد.