گلچيني از مصاحبه‌هاي رسانه‌‌هاي خارجي با آيت الله صانعي در دهه 90

[بررسي ديدگاه اسلام نسبت به حقوق بشر و مشکلات بر سر راه آن]

ديدگاه اسلام در مورد حقوق بشر چيست و چرا شما بر مسأله حقوق بشر تأکيد داريد؟

از نظر اسلام انسانها در برخورداري از حقوق اجتماعي با هم برابر و مساوي هستند و مسائلي مثل دين، مذهب، نژاد، مليت، جنسيت و ... در اين مورد تأثيري ندارند. خداوند پس از آفرينش انسان، به عنوان اشرف مخلوقات به خود آفرين مي‌گويدو نيز به همه انسانها ارزش و کرامت عطا فرموده استو خداوند از همگان ميخواهد در قرآن تدبر کنند، لذا اين دين از مردم ميخواهد به تعقل، تفکر و تدبر بپردازند و شروع بعثت پيامبر(ص) با علم و دانايي آغاز شده است.خداوند در تمام زمينهها و ابعاد زندگي انسانها قوانين و مقررات خاصي را وضع نموده است و عمده قوانين و دستورات دين در خصوص روابط اجتماعي مردم با يکديگر و در خصوص اداره جامعه و کشور نگاشته شده است و حقوق همه طبقات جامعه را به تفکيک بيان نموده است، وقتي ما از اين منظر به آئين اسلام مينگريم ملاحظه ميکنيم حقوق همه مردم بيان شده است و همگان به رعايت اين حقوق ملزم شدهاند، از همين روست که بنده آئين اسلام را دين حقوق بشر معرفي ميکنم چون در کتاب آسماني ما تمام حقوق شرعي و قانوني افراد بيانشده و به همه انسانها ارزش ميدهد. اما اينکه چرا بنده بر روي حقوق بشر تأکيد ميکنم علت آن اين است که همه انسانها بايستي نسبت به رعايت حقوق بشر در تمام جهان اهتمام داشته باشند، اين درست است که پس از جنگ جهاني دوم منشور حقوق بشر در سازمان ملل متحد تصويب شده ولي همه انسانها بايد توجه داشته باشند که خداوند متعال در چهارده قرن قبل حقوق کامل انسانها را بيان نموده، آن هم در دورهاي که تقريباً اغلب کشورها در دوره جاهليت بسر ميبردند و به صورت بدوي زندگي ميکردند.

به نظر جنابعالي از ديدگاه اسلام چه مشکلاتي بر سر راه مسئله حقوق بشر وجود دارد؟

همان گونه که در سؤال قبل نيز توضيح دادم دين اسلام همه انسانها را در حقوق اجتماعي برابر ميداند، به همه انسانها ارزش و کرامت عطا نموده است، از حاکمان نيز خواسته تا حقوق مردم را رعايت کنند و در حق مردم ظلم و ستم نکنند. صراحتاً در قرآن مي‌‌فرمايد: «خداوند در کمين ستمکاران است»، بنابراين از ديدگاه اسلام هر گونه تبعيض و ظلم و ستم در حق مردم نفي شده است و مردم ملزم به رعايت حقوق يکديگرند. بنابراين آئين اسلام مدافع حقوق انسانها است و اين مجموعه قوانين و دستورات الاهي با منشور حقوق بشر مغايرتي ندارد. مسئله مهمي که امروز در جامعه وجود دارد نوع برداشت و استدلال از قوانين است که برخي افراد استنباط ديگري از قوانين دارند و نظرشان بر اين است که هر گونه برداشت نسبت به حقوق بشر بايد از کتاب و سنت باشد. به نظر بنده تمام امور جامعه و تدبير آنها با خود مردم است و چنانچه صاحبان قدرت سياسي و دولتمردان بر اساس قانون اساسي عمل کنند مشکلي در جامعه بوجود نميآيد و عدالت اجتماعي در جامعه عينيت و تحقق پيدا ميکند. منتها آنچه که امروز در سطح جهان مطرح ميباشد اين است که قدرتمندان سياسي و دولتمردان تمايلي به اجراي قوانين و تحقق عدالت اجتماعي ندارند و مانع از رسيدن افراد جامعه به حقوق قانوني خودشان ميشوند.

[ توافق و سازگاري بين اسلام و اصول دموكراسي]

به نظر جنابعالي آيا بين اسلام و دموكراسي توافق و سازگاري وجود دارد و امكان تحقق و عينيت يافتن در جامعه را دارد؟

آئين اسلام، مجموعه‌اي از قوانين و دستورات است كه بسيار سهل و آسان است و هيچ قانون مشكلي را براي انسانها قرار نداده و با هر گونه خشونت، ظلم و بي‌عدالتي مخالف است. همچنين اغلب قوانين و دستورات دين در خصوص روابط اجتماعي مردم با يكديگر و در خصوص اداره جامعه و مملكت تدوين يافته است. در اسلام تمام حقوق انسانها بيان شده و حق هيچ كس ناديده گرفته نشده و نسبت به آنها ارزش و احترام قائل است و نيز علاوه بر رعايت حقوق همه ابناي بشر، حتي به حقوق حيوانات نيز توجه دارد. از ديدگاه اسلام دموكراسي به اين معني است كه همه امور مردم با رأي مردم است و هيچ‌گاه عقل فردي بر عقل جمعي برتري ندارد و کسي حق ندارد نظر و رأي خود را به مردم تحميل کند. بنابراين از نظر اسلام مردم در بيان انديشه و عقيده آزاد هستند و اين دين به آزادي‌هاي قانوني و اساسي انسانها توجه ويژه‌اي دارد. بنده معتقدم در اسلام، دموكراسي و رعايت حقوق مردم به مراتب بيشتر از آن چيزي است كه طرفداران حقوق بشر مي‌گويند. اساس دموكراسي در اسلام بر نهادينه شدن رفتار مردم با حاكمان است، يعني مردم بايد قدرتمندانشان را دوست بدارند و قدرتمندان نيز به گونه‌اي رفتار كنند كه مردم آنها را از خود دانسته و دوست بدارند. در اين صورت هيچ‌گاه ستم و استبدادي نمايان نمي‌شود،‌چرا كه رابطه بين آنها انساني است. بنده بر اساس بينش و شناختي كه از اسلام بدست آورده‌ام معتقدم در اسلام روح دموكراسي، آزاديخواهي، عدالت، برابري وحقوق بشر موج مي‌زند و آئين اسلام براي تمام انسانها ارزش و احترام قائل است و در اين خصوص فرقي ميان مسلمان، يهودي، مسيحي،‌زرتشتي و ... نيست. بر همين مبنا بنده به تساوي حقوق اجتماعي در جامعه در مورد زنان و مردان،‌مسلمان و غيرمسلمان نظر دادم و اين مباحث را در حوزه مورد بحث و بررسي قرار دادم و از آن دفاع نموده‌ام.

(بخشي از گفتگوي آقاي گئورکي، مستند ساز آمريکايي)