در گوشه‌‌اي در دل شهر حوزوي قم، مأمن و موطن روحانيون شيعي، دفتر يک مرجع تقليد مركز تفسير تنازع فقه سنتي و پويا بود. مردي 70 ساله مأنوس با فقه، دوست‌داشتني‌ترين گوهر دلرباي شيوخ روحاني، ميان دو مكتب فقه سنتي و فقه پويا هر دو را برگزيد و گفت:

«اصلاً فقه سنتي و فقه پويا با هم جنگ ندارند».

اما برخي، از آيـة الله العظمي شيخ يوسف صانعي به عنوان «فقيه مدافع فقه پويا» نام مي‌برند و از اين‌رو، روحانيوني منتقد او هستند؛ منتقداني كه دوستان و همدرسان سابق او به حساب مي‌آيند. امروز او در جايگاه مرجعيت نشسته است و آنان پله‌اي پايين‌تر در حال تدريس در حوزه‌هاي علميه و نقش‌آفريني در عرصه سياست. آنان نظرات اين مرجع تقليد را با سلف صالح حوزه هماهنگ نمي‌دانند، ولي او مي‌گويد:

«بايد در حوزه‌هاي علميه شيوه سلف صالح مراعات شود».

اين سخن آيـة الله گواهي بر نگاه فقهي‌اش در رساله عمليه اوست و نفي اظهارات منتقدان. به هر حال، آيـة الله صانعي مدافع احكامي است كه شايد در ميان فقها نادر به نظر مي‌رسد؛ سيزده سالگي سن تكليف دختران، برابري ديه زن و مرد، مجاز انگاشتن قضاوت، رهبري و مرجعيت زنان و... .

اين احكام نوگرايانه، عاملي شده است كه او را برآمده از نظراتي همسان با «فقه پويا» بدانند و ظهور اين احكام را در سير احكام فقهي رهبر فقيد انقلاب حضرت امام خميني(رحمه الله) تلقي كنند. او آن روز روي صندلي‌اي در اتاق كوچک دفتر خود به خواندن كتابي با چاپ سنگي مشغول بود كه به ميدان تفسير و تحليل فقه پويا وارد شد.[1] سؤالات در پي هم مطرح شد و چالش را با اين مرجع تقليد به نمايش گذاشت كه به يک گپ خودماني مبدل شد؛ نه گفت و گويي خشک و پيچيده در لفافه علمايي.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . اين مصاحبه در مرداد سال 1386 شمسي توسط جناب مستطاب آقاي فريد مدرسي و سرکار خانم مريم باقي تهيه شده است. اين گفتگو همچنين در سال 1386 در شماره 11 / 41 مجله شهروند امروز چاپ گرديده است.