بِسْمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم

خداوند در باره کلمه مبارکه توحيد مي فرمايد:

(أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَـشَـجَـرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاء تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا.)[1]

کلمه طيّبه (باور به توحيد) به مانند شجره طيبه اي است که در عمق فطرت توحيدي انسان ها ريشه دوانده و استوار گرديده و شاخه هايش در آسمانِ جان انسان گسترده شده و به اذن و اراده خدا در همه ی زمان ها ميوه هاي ناب از باور پاک، اخلاق متعالي و اعمال صالح، بار مي آورد.

شجره ی مبارکه ی نبوت و ولايت هم مصداقي ديگر از شجره ی طيّبه است که در هر حين و زماني عالماني دين پناه به عنوان ميراث داران پيامبر و ثمره ی اين شجره ی طيّبه ظهور کرده و به دفاع از مرزهاي ديني، اعتقادي و فقهي کمر همّت مي بندند.

در روايت آمده است که وقتي بزرگان اصحاب رسول خدا همچون جعفر طيار، زيد بن حارثه و عبدالله بن رواحه در جنگ موته مي جنگيدند، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به اذن خدا در مسجد و بر منبر گزارش دفاع جانبازانه آنها را مي داد و خبر شهيد شدنشان را اعلام مي فرمود و اصحاب با شنيدن خبر فقدان اين بزرگ مردان، بر خود مي پيچيدند و آه حسرت از نهاد بر مي کشيدند و گويا يأس به آنها هجوم مي آورد که با شهات یاران بزرگ رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، جبهه دين از مدافعان جان برکف، خالي و خلوت مي گردد.

رسول خدا که اين حالتِ حزن و درد را در ضمير اصحاب خود ديد، فرمود: «چرا بيتابي مي کنيد و گريه امانتان را بريده است؟»

گفتند: چگونه نگرييم و حال آن که خوبان و بزرگان و فضيلت دارانمان مي کوچند و شهيد مي شوند!

رسول خدا به آنان فرمود:

لَا تَبْكُوا، فَإِنَّمَا مَثَلُ أُمَّتِي مَثَلُ حَدِيـقَـةٍ قَامَ عَلَيْهَا صَاحِبُهَا، فَأَصْلَحَ رَوَاكِبَهَا، وَ بَنَى مَسَاكِنَهَا، وَ حَلَقَ سَعَفَهَا، فَأَطْعَمَتْ عَاماً فَوْجاً، ثُمَّ عَاماً فَوْجاً، ثُمَّ عَاماً فَوْجاً، فَلَعَلَّ آخِرَهَا طَعْماً أَنْ يَكُونَ أَجْوَدَهَا قِنْوَاناً، وَ أَطْوَلَهَا شِمْرَاخاً ؛[2]

بي تابي نکنيد؛ زيرا مَثَل امّت من، مَثَل باغي است که صاحبش به اصلاح زمينه ها، ساختن بنيان ها و حرس درختانش همّت کرده و اين باغ هر سال جماعتي را طعام مي دهد و چه بسا خوشه هاي بعديش نيکوتر، خوش طعم تر و چشمگيرتر باشد.

بنا بر اين سنّت الهی، بلکه این فیض و رحمت خدایی در تمام برهه های حیات بشر ادامه داشته و پس از رسول نور و هدایت(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان عصمت و عظمت(صلوات الله علیهم اجمعین)، عالمان بزرگی پا به عرصه نهادند که مجاهدت های علمی آنان، صفحه های روشنی را در دفاع از حدود و ثغور دین و فقه اسلامی گشود.

در دوران معاصر، رسالتِ دفاع از دين و اجراي آن به اراده ی خداوند بر دوش عالم کم نظير زمان حضرت امام خميني(س) قرار گرفت و ايشان با ارائه قرائت صحیح و متناسب با زمان و مکان بر اساس متون اسلامی و علوم نبوی(صلی الله علیه و آله و سلم) و علوی(علیهم السلام)، به ايجاد حکومت ديني و جمهوري اسلامي نایل گردید و به ياري آحاد ملّت ایران بنياد اولين حکومت اسلامی ـ شیعی را بعد از عصر نبوت(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامت(علیهم السلام) بنیان نهاد و در دوران رهبري خويش با ارائه راهکارها، نظريه ها و فتواهاي متناسب با مقتضیات زمانه، زمينه ی اجراي دين را در ابعاد سياسي، اقتصادي، اجتماعي و ... فراهم آورد.

علميّت و شجاعت حضرت امام در او جرأت ابراز اندیشه های بلند را پدید آورد و هجوم مقدّس مآبان متحجّر را بي اثر کرد. در ادامه با رحلت حضرت امام خوف اين بود که اين رويّه و تفکّرات مبارکی که ایشان منادی اش بود، مورد دستخوش قرار گیرد و در آينده حقایق به نحوی دیگر تفسیر و توجیه گردد، ولی اراده و قدرت خداوند متعال در یاری رساندن به دین و اهلش، بر نگرانی ها غلبه یافته و با ظهور و بروز شاگردان و تربیت شدگان اندیشه های حضرت امام، راه و منش ایشان استمرار پیدا کرد.

آیت الله العظمی صانعی نیز به عنوان یکی از شاگردان و تربیت یافته گان مکتب حضرت امام خمینی(س) همواره بر ادامه ی راه و روش استادش در زمینه های علمی، فقهی، سیاسی، اجتماعی و ... پای می فشرد و بر انتشار اندیشه ها و حرکت حضرت امام(س) در زندگی مردم تأکید دارد. ایشان که به تعبیر حضرت امام(س) «مردی عالم، متعهّد و فعّال است.» [3] از حضور در عرصه های علم و سیاست باز نیایستاد و در همان بدو پیروزی انقلاب اسلامی بنا به ضرورت و دستور بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی(س) برخی پست های رسمی نظام را بر عهده گرفت که بعضی از آن مسئولیت ها ـ همان طور که در قانون اساسی بدان تصریح شده است ـ تنها به شرط دارا بودن اجتهاد در متصدّی، قابل تفویض است. در عین حال، آیت الله صانعی با گذشت چند سال از پیروزی انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی از اشتغالات و مسئولیت های حکومتی کناره گرفت و حضرت امام پس از استعفای ایشان چنین فرمودند: «از رفتن آقای صانعی (دادستان پیشین کل کشور) متأسّف و متأثّرم».[4]

آیت الله صانعی اگرچه در دوره ی تصدّی مسئولیت ها با همه ی اشتغالات از تدریس در حوزه علمیه قم غافل نشد ولی پس از این دوره مجدّداً به حوزه علمیه قم برگشت و در تدريس و تحقيق فقه و اصول ممحّض گردید و بعد از رحلت بنيانگذار جمهوري اسلامي به درخواست دوستداران و علاقه مندان، رساله عملیه معظّم له در سال 1372ش، منتشر گردید و فصل جدیدی از حضور این عالم نواندیش در فضای مرجعیت گشوده شد. حوزه ی مرجعیتی که با اقبال گسترده عمومی مواجه است و میدان ایده و عمل مرجع تقلید در این حوزه تجلّی پیدا می کند. آیت الله صانعی با درک صحیح نسبت به نیازها، تقاضاها و خواسته های گوناگون داخلی و بین المللی گام های مثبت و مؤثّری در تبیین نقش دین و شریعت در عرصه ی زندگی برداشت و با معرفی اسلام به عنوان ضامن حیات طیّبه و روابط سالم آحاد بشری و زندگی توأم با مسالمتِ فرهنگ ها و تمدن های مختلف انسانی، جانی تازه به نفس های فقه و فقاهت بخشید. حقیقت این بیان با گذری به اندیشه های معظّم له که در آثار ایشان نمایان است و اقبال عامّه ی مردمی که از نقاط مختلف کشور و دنیا بر آن اطلاع یافته اند، به قدر کافی روشن و قابل اذعان است.

مع الأسف، با همه تصدیق ها و ظهور و بروز حل مشکلات و معضلات اجتماعی، سیاسی و بین المللی به واسطه نظریه های این فقیه والامقام، هجمه هایی از صداهای ناپایدار بر این عالم بزرگوار همچنان به گوش می رسد، ولي رها بودن ايشان از همه ی قيد و بندهاي مادي و غير الهی از يک طرف و استحکام مباني و اتقان علمي آرا و فتاوای ایشان بر اساس متد فقه جواهري از طرف ديگر، باعث گردید تا این فقیه و اندیشه هایش پابرجا بماند و مسیر خود را در بین مردم طی نماید؛ زيرا که سنّت خداوند بر ماندگاري حق است:

(فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاء وَأَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِی الأَرْضِ).[6]