بر این فرمایشات صاحب حدائق(ره) اشکالاتی چند وارد است:

1) گرچه روایت اول دارای سند معتبری است ولی روایت دوم و سوم؛ یعنی روایت علل الشرائع و معانی الأخبار ضعف سند دارند و برای چنین حکمی استناد به این یک روایت ناکافی است. همچنین مخفی نماند که این روایت در هیچ یک از کتب أربعه ذکر نشده و اصحاب نیز به آن عمل نکرده و بر طبق آن فتوا نداده‌اند.

2) بر فرض چشم‌پوشی از ضعف سندی آنها، این روایات أخصّ از مدعا بوده و شامل همه مخالفین نمی‌شود؛ چرا که روایت دوم و سوم صریح در عده‌ای از مخالفین است که با دوستان اهل بیت‌(ع) و شیعیان به جهت تشیّع و محبت‌شان به اهل بیت(ع) دشمنی و عداوت می‌کنند؛ بنابراین شامل مخالفینی که با شیعیان دشمنی نداشته و یا دشمنی‌شان به جهتی غیر از تشیّع آنهاست، نمی‌شود.

در روایت اول هم، ناصب بودن و دشمنی را مفروض گرفته؛ یعنی: آیا کسی که دشمنی می‌کند و ناصبی است، باید ببینیم جِبت و طاغوت را مقدم می‌دارد یا به این کار نیازی نیست؟ بنابراین، این روایت هم به دشمنان اهل بیت(ع) اختصاص داشته و شامل همه مخالفین نمی‌شود.

گفته نشود که: سؤال از ناصب بر فرض ناصب بودنش معنایی ندارد؛ چرا که فردِ ناصب بعد از دشمنی، ناصب بودنش ثابت است و احتیاجی به سؤال ندارد.

زیرا در جواب خواهیم گفت: سرّش این است که شاید کسی که دشمنی می‌کند، دشمنی‌اش از روی عقیده و دین نباشد بلکه از روی تقیّـه باشد. به همین جهت سائل می‌پرسد، آیا ناصب به محض دشمنی، ناصب است یا در ناصبی بودن، اعتقاد به تقدیم جِبت و طاغوت لازم است؟!

قطع نظر از مطالب و اشکالات فوق‌الذکر، چگونه می‌توان حکومت این چند روایت بر سایر روایات مربوط به مخالف و ناصب را پذیرفت و قائل شد که این چند روایت مفسّر و مبیّن آنهاست و در نتیجه گفته شود که همه مخالفین، ناصبی بوده و تمام احکام ناصبی بر آنها نیز جاری می‌شود؟!

مرحوم شیخ انصاری(ره) در کتاب الطهاره[1] ذیل مسأله نجاست کافر با نقل کلام برخی از بزرگان فقه و لغت در تحقّق معنای نصب، شرط دشمنی و عداوت با اهل بیت(ع) را لازم می‌داند.

ایشان می‌فرماید: «قال الصدوق فی باب النکاح من الفقیه: والجهّال یتوهّمون أنّ کلّ مخالف ناصب، و لیس کذالک»؛[2]

«شیخ صدوق در باب النکاح از کتاب فقیه می‌گوید: نادانان خیال کرده‌اند که هر مخالفی ناصبی است و حال آنکه این‌گونه نیست».

و سپس در این باره به نقل قول از کتاب‌هایی چون: معتبر، منتهی، تذکره، الأنوار النعمانیه، التنقیح الرائع، قاموس و صحاح پرداخته و پس از شرح و توضیح آن می‌گوید: «لا یخفی أنّ الظاهر من الأخبار هو من یبغض أهل البیت(ع)... فلا یخفی ضعف تعمیم الناصب للمخالف»؛

«مخفی نیست که ظاهر روایات این است که ناصب کسی است که با اهل بیت(ع) دشمنی می‌کند... بنابراین، قول به ناصبی بودن همه مخالفین ضعیف است».

----------

[1]. کتاب الطهاره 5: 147ـ 146.

[2]. من لایحضره الفقیه 3: 258، ذیل حدیث 1225.